‘Ik had gehoopt op meer nadruk op samenwerking in de NWO-plannen’
De Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) wil ervoor zorgen dat wetenschappers minder tijd en geld kwijt zijn aan het aanvragen van beurzen. UvA-hoogleraar Huub Dijstelbloem is niet overtuigd: ‘Het is een stap in de goede richting, maar er had meer in kunnen zitten.’
Vandaag presenteerde de NWO maatregelen om de aanvraagdruk van wetenschappers te verminderen. Zij zijn te veel tijd kwijt met het aanvragen van onderzoeksbeurzen en hebben vervolgens een te kleine kans dat de aanvraag wordt gehonoreerd.
Wij leggen de maatregelenLees hier de officiële aankondiging op de site van de NWO. voor aan UvA-hoogleraar filosofie van wetenschap en politiek Huub Dijstelbloem. Hij was één van de oprichters van Science in Transition, een organisatie wetenschappers die harde noten kraakte over het Nederlandse wetenschapsbeleid.
Dijstelbloem vindt het goed dat NWO hier aandacht aan besteedt, zegt hij direct. ‘Maar dit is maar een heel klein stukje van het wetenschapssysteem.’ Toch is het met name voor wetenschappers belangrijk, vindt hij. ‘Het levert heel frustratie op voor wetenschappers als ze lang bezig zijn met een aanvraag en veel goede voorstellen afgewezen.’ Tijd om te kijken naar de belangrijkste maatregelen.
Universiteiten moeten zelf een voorselectie van voorstellen maken.
Dijstelbloem: ‘Dit is een voorstel met twee gezichten. Als universiteiten alleen maar een voorselectie gaan maken is dit het slechtste van twee werelden. De aanvraagdruk neemt namelijk niet af en het NWO-loket dat wetenschappers nu hebben als ze binnen hun universiteit niet gehoord worden krijgt hun voorstel dan überhaupt niet te zien. Je ontneemt wetenschappers dan een deel van hun vrijheid.
Het kan ook goed uitpakken als het universiteiten of onderzoeksgroepen aanspoort om meer strategisch na te denken over wat voor een universiteit of groep ze op de lange termijn willen zijn. Het kan met andere woorden ook een impuls zijn om te profileren. Nu zijn universiteiten en onderzoeksgroepen vaak geneigd maar al het onderzoek te doen waar ze een beurs voor kunnen krijgen.
Voor de onderzoeker zelf zal er weinig veranderen. De aanvraagdruk bij NWO wordt misschien verlaagd, maar voor onderzoekers niet. Die moeten zelfs meer gaan lobbyen, omdat ze eerst door de selectie van de universiteit heen moeten komen. Iets minder schrijven wellicht, maar veel meer diplomatie.’
Onderzoekers kunnen hun verworven beurs niet langer meenemen naar een andere instelling.
Dijstelbloem: ‘Dit vermindert de aanvraagdruk natuurlijk niet en ik snap de bedoeling ook niet zo goed. Het raakt wel aan een principieel vraagstuk, namelijk: wie is de agent van het onderzoek: is dat de groep of de persoon? Dat raakt weer aan de vraag hoe we denken over wetenschap: is dat een systeem van competitie en selectie of een systeem van samenhang en samenwerking? Het huidige model is heel erg gebaseerd op competitie en selectie.
Het idee zou onderzoeksgroepen krachtiger kunnen maken en dat is goed, want de individuele wetenschappers staan op de schouders van reuzen, zoals het gezegde wil. Maar eigenlijk zouden NWO en de universiteiten dat dan eens duidelijk moeten uitspreken. Dat is wat je van de NWO en de universiteiten wil horen: hoe denken zij over ons wetenschapssysteem?’
ERCHet ERC is de European Research Council, de Europese tegenhanger van de NWO. Starting Grant-aanvragen die worden afgekeurd, maar wel als ‘excellent’ worden beoordeeld krijgen automatisch een Veni-beurs.
Dijstelbloem: ‘Ik denk dat dit vooral weer de aanvraagdruk van de NWO vermindert, en niet die van wetenschappers. Bovendien wordt het honoreringspercentage hier niet door verhoogd. Het omschrijven van een ERC-aanvraag naar een Veni-beurs is meestal maar vijf procent van het werk, dat stelt weinig voor. Ik vraag me bovendien af of je een Veni-beurs afhankelijk kunt maken van een ERC Starting Grant- of Consolidator Grant-aanvraag. Wat ga je bijvoorbeeld als NWO doen als een andere Nederlandse onderzoeksgroep dat onderzoek al uitvoert, bijvoorbeeld met een geslaagde ERC-aanvraag? Ga je dan twee keer hetzelfde onderzoek financieren?
De NWO heeft blijkbaar blind vertrouwen in het ERC. Willen zij die beoordelingsrapporten niet inzien? De NWO moet hier wel wat meer criteria voor opstellen.’
Wanneer sommige onderzoeksgroepen op elkaar lijkende voorstellen indienen wil de NWO hen samen om tafel brengen, de beste elementen samenvoegen en het geld verdelen.
Dijstelbloem: ‘Dit neigt ook al wat meer naar samenwerking en samenhang, dus dat juich ik toe. Maar de competities zijn nog steeds heel erg gericht op individuen. Waarom zet de NWO de deelnemers aan de individuele competities niet aan tot meer samenwerking? Dat zou de slaagkans kunnen laten stijgen. Als twee deelnemers door ze samen anderhalve beurs te geven twee onderzoeken kunnen doen, dan is dat toch beter dan dat je er één moet afwijzen en één een volledige beurs moet geven?’
NWO-beurzen moeten niet doorslaggevend zijn voor het aannamebeleid van universiteiten.
‘Dat lijkt me een goede zaak, maar het is nogal vreemd dat de NWO dit zegt. Een aantal jaar geleden heeft toenmalig minister Plasterk 500 miljoen euro overgeheveld van de universiteiten naar de NWO. Daardoor is een deel van het personeelsbeleid van universiteiten eigenlijk geoutsourced, de NWO bepaalt nu grotendeels welke wetenschappers geld krijgen en welke niet. Het is nogal gek dat de NWO nu op de stoel van de universiteiten gaat zitten en zegt dat hun personeelsbeleid niet goed is.’
Het belangrijkste kritiekpunt voor Dijstelbloem heeft hij nog niet benoemd, zegt hij aan het einde van het gesprek. ‘Het is weer een steen in de vijver, dit keer van de NWO, om een onderdeel van het wetenschapssysteem aan te pakken. Ik had gehoopt op meer samenhang hieromheen. Dat er direct ook een brief was van de Vereniging van Universiteiten met wat zij van het plan vindt, en misschien ook wel van de UvA, of van andere universiteiten. Nu zegt de NWO weer iets, maar is het nog maar de vraag wat de universiteiten daarmee gaan doen.’
