Mindfulness moet studenten betere rechters en advocaten maken
Mindful opvoeden, mindful leidinggeven, mindful schoonmaken. Er zijn boeken over volgeschreven, want mindfulness is hip. En nu is er ook voor rechtenstudenten een speciale cursus: Mindfulness in het recht, gegeven door twee strafrechtadvocaten en een rechter-plaatsvervanger. ‘We leren ons lichaam te onderhouden met sporten en tandenpoetsen, maar nooit hoe we onze geest moeten onderhouden.’
‘Staan jullie mobieltjes uit?’ vraagt Maike Steen, UvA-docent strafrecht en rechter-plaatsvervanger. Misschien een overbodige vraag bij een cursus Mindfulness in het recht. De mobiel is de nummer één mindfulnessverstoorder. Dat had men al begrepen, want niemand grijpt naar zijn tas of broekzak. Zeventien rechtenstudenten zitten in een kring in een klein lokaal van de Oudemanhuispoort. Voordat ze het verhaal mogen vertellen achter de lichtblauwe bordjes met hun voornamen, is het volgens Steen eerst tijd ‘even aan te komen’.
‘Zet je voeten naast elkaar op de grond, leg je handen in je schoot en sluit je ogen als je dat prettig vindt.’ Dan is het stil. De gedachtes in de hoofden; dat de klok zo irritant tikt, wat je vanavond gaat eten, of iedereen de ogen dicht heeft, dat je zit te mediteren met twintig onbekenden: ze zijn nu even niet belangrijk. Steen vraagt de studenten te denken aan hun intentie om aan deze cursus mee te doen. ‘Houd dat vast de komende twee uur.’
Steen geeft de cursus met Klaartje Freeke en Wikke Monster, beiden strafrechtadvocaat, docent en mediator. Een aantal jaar geleden ontdekten ze mindfulness en hoe het hen hielp in de uitoefening van hun beroep. In navolging van een zelfde soort cursus aan de Amerikaanse Berkeley University besloten ze dat het ook goed zou zijn als rechtenstudenten in Nederland kennis zouden maken met mindfulness. Inmiddels is het al de vierde editie. ‘Ik bespreek in mijn lessen rechtstheorieën, maar als het menselijke probleem achter een casus aan bod komt dán gaan de lichtjes in de ogen van mijn studenten branden,’ vertelt Steen. ‘Door mindfulness sta je hier eerder bij stil.’
Kaarsjes en gedempt licht
Freeke noemt een bewustere houding en met meer aandacht je werk doen een van de vele voordelen. ‘Mindfulness kan ook helpen bij het dilemma van betrokken zijn, maar tegelijkertijd afstand houden bij rechtszaken en het contact met cliënten. Daarover gaan we het allemaal hebben in de komende vier weken.’ Maar eerst is het tijd voor een voorstelrondje en de verwachtingen van de deelnemers. De studenten willen zich beter kunnen concentreren, rustiger worden, meer relativeren, structuur in hun leven krijgen en beter omgaan met stress. ‘Ik wil vooral mindfulness ontdekken gericht op ons vakgebied, niet alleen in een yogazaal met kaarsjes en gedempt licht,’ zegt een van hen.
Deze eerste bijeenkomst is vooral bedoeld als inleiding en kennismaking met mindfulness. De komende drie weken zullen onderwerpen als geweldloos communiceren, compassie en eigen waarden en ethiek langskomen. ‘Er zijn al raadskamers waar vooraf een minuut stilte wordt gehouden en rechters die eerst een vooroordelenrondje doen,’ vertelt Freeke. Zeker in het recht zouden volgens haar meer mensen gebaat zijn bij mindfulness. ‘Het recht is geen abstractie theorie. Rechters zijn ook maar mensen die een slechte dag kunnen hebben. Het is mensenwerk.’
Een van de oefeningen waar je zowel in je leven als je werk wat aan hebt is de luisteroefening. De studenten moeten in tweetallen tegenover elkaar zitten. De een vertelt, terwijl de ander met gesloten ogen geconcentreerd luistert. Dat blijkt nog best moeilijk. Je hoort de rest praten, je gedachten dwalen af, je bedenkt wat je wil antwoorden. Maar je mag niet praten en ook niet lichamelijk reageren door bijvoorbeeld te knikken of glimlachen. ‘Zo leer je écht luisteren. Dat kun je later ook bij je cliënten doen; eerst het recht buiten beschouwing laten, maar alleen horen wat de ander te vertellen heeft,’ zegt Freeke.
Verantwoordelijkheidsgevoel
Nila, derdejaars rechtenstudent, hoopt door de cursus te leren zich niet in haar werk te verliezen, ondanks haar grote verantwoordelijkheidsgevoel. ‘Ik wil niet op mijn veertigste in mijn eentje thuis zitten met alleen mijn werk en een kat.’ Ze wil ook beter leren omgaan met stress en tegelijkertijd professioneel te blijven. ‘Ik wil niet dat cliënten het straks merken als ik me minder voel of dat mijn prestaties verminderen. Maar ik heb nu al geleerd dat iets simpels als concentreren op mijn ademhaling me daarbij kan helpen.’
De mindfulness stopt uiteraard niet na de twee uur. De studenten krijgen ook oefeningen mee naar huis, zoals dagelijks een kwartier mediteren en een activiteiten met de volle aandacht doen, bijvoorbeeld koffie drinken of afwassen. ‘Door dit soort oefeningen train je je aandachtsspier en leer je steeds beter je aandacht te focussen,’ vertelt Monster. En dan kunnen ze ook nog op maandagochtend langskomen voor een groepsmeditatie. Als ze tijd hebben, want tijd is volgens Freeke toch wel het moeilijkste onderdeel van mindfulness.
