Update: Verkiezingen voor de rector, in Brussel doen ze het
De Vrije Universiteit Brussel is de eerste Nederlandstalige universiteit waarbij alle studenten mogen stemmen op hun favoriete kandidaat-rector. Is dit de democratisering waar de UvA zo naar verlangt? ‘Je moet op Caroline stemmen, zij is keitof.’
Het vervallen en grauwe treinstation Etterbeek ligt er deze vrijdagochtend verlaten bij. Een maand eerder ontplofte op nog geen drie kilometer afstand van deze halte een bom in de metro bij station Maalbeek. Er vielen 23 doden en tientallen gewonden, onder wie één student van de Vrije Universiteit Brussel (VUB). De metrostellen bleven drie weken in de remise. De universiteit ging dagenlang dichtLees hier een reconstructie van die dagen., omdat er sprake was van ‘een concrete dreiging’ tegen de Nederlandstalige universiteit in Brussel. De studentenkamers op de campus werden beveiligd door militairen, de bibliotheek, de mensa en alle locaties werden gesloten en de explosievenopruimingsdienst liet er zelfs een gecontroleerde ontploffing plaatsvinden.
Van dat alles is deze ochtend weinig te merken, met uitzondering van de militairen in camouflagepak die met volautomatische wapens over de campus banjeren. Op de VUB-campus vol betonnen brutalistische bouw uit de jaren zestig heeft de wind vrij spel. Een paar studenten haasten zich naar college. Buiten de resto hangt een poster van Jordy Ronaldo, die onder het motto ‘My Rector is Black’ een parodiecampagne voert. ‘Het is een doopEen doop is een ontgroening voor een studentenvereniging. Anders dan in Nederland krijgen leden in Vlaanderen vaak een individuele opdracht. van mijn studentenvereniging,’ zegt hij desgevraagd. ‘Ik ben eerstejaars en heb een zware opdracht gekregen, namelijk opkomen als rector. Ik heb een officiële campagneleider, heb speeches gegeven, affiches laten drukken. Dus ja, ik heb er wel vertrouwen in dat ik mijn opdracht goed ga volbrengen. Ik heb zelfs complimenten gekregen voor mijn campagne van een van de echte kandidaten, Caroline Pauwels.’
In de resto klaagt een jongen over een kater van de avond ervoor. ‘De VUB is altijd een bijzondere universiteit geweest,’ vertelt studentenraadvoorzitter Isabeau Hufkens (23, student actuariële wetenschappen) terwijl ze er een cola light drinkt. De studentenraad hier is niet te vergelijken met die in Nederland, legt ze uit. ‘Wij zijn echte medebestuurders. We hebben niet de doorslaggevende stem, maar we beslissen wel mee, ook in het nieuwe statuut.’
Het nieuwe statuut
Het nieuwe statuut is een begrip dat de Vrije Universiteit Brussel jarenlang hoofdbrekens opleverde. De afzwaaiende rector Paul de Knop leverde vlak voor zijn ontslag echter een magnum opus af: een volledig nieuwe indeling van de universiteitZie onderaan het artikel voor meer informatie over de nieuwe inrichting van de VUB.. Aan het hoofd van de universiteit staan vanaf nu drie raden: de academische raad, de raad van bestuur en de universiteitsraad. De academische raad, met twintig leden, gaat over alle zaken die betrekking hebben op onderwijs en onderzoek. De tienkoppige raad van bestuur gaat over het beheer en de financiën. Daarboven staat de universiteitsraad. ‘Een soort aandeelhoudersvergadering,’ legt Hufkens uit. ‘Officieel is dat het hoogste orgaan dat de beslissingen neemt, maar die zijn dan al zo veel besproken dat het hamerstukken zijn.’
Deze weken kiest de VUB een nieuw lid van de academische raad, namelijk de rector magnificus die Paul de Knop gaat opvolgen. Voorheen was het zo dat de professoren, de rest van het personeel, de promovendi en de studentenraad daarover beslisten. Zij brachten een gewogen stem uit en de kandidaat met de meeste stemmen won. Deze weken mogen dankzij het nieuwe statuut alle studenten stemmen op hun favoriete kandidaat. Daarmee verloor de studentenraad zijn invloed op wie de nieuwe rector is. Hufkens zit er niet mee. ‘Ik ben een voorstander van stemrecht voor alle studenten. Je volgt hier als student niet alleen onderwijs, maar je bent een deel van de VUB en jij bepaalt als student mee wat het beleid van morgen wordt.’
De pragmaticus versus de idealist
Het algemeen studentenstemrecht wordt gezien als een experiment, benadrukt iedereen. Het is nog maar de vraag of het quorum, de minimaal vereiste opkomst van 10 procent, wel wordt gehaaldDe opkomst onder de studenten was uiteindelijk 23 procent.. Daarbij helpt niet dat de beide kandidaten inhoudelijk weinig van elkaar verschillenLees hier een interview met beide kandidaten in het studentenblad van de VUB, De Moeialen. ‘Het is zowat de idealist tegen de pragmaticus,’ vertelt Hufkens. ‘Vanuit die beide perspectieven komen zij met bijna hetzelfde beleidsplan. Ik weet zelf ook nog niet op wie ik moet stemmen: de inhoudelijke verschillen zijn erg klein. Het gaat echt om de persoonlijkheid.’
De twee kandidaten over wie Hufkens spreekt zijn respectievelijk hoogleraar informatica Viviane Jonckers en hoogleraar communicatiewetenschappen Caroline Pauwels. Hoewel ze in leeftijd weinig verschillen, vertegenwoordigen zij verschillende werelden. Jonckers is de afgelopen vier jaar vicerector studentenbeleid geweest, heeft haar netwerk vooral binnen de wetenschap en haar kandidatuur wordt gezien als voortzetting van het beleid van rector De Knop. Pauwels diende zich aan als verrassingskandidaat, heeft een groot netwerk in de media en de politiek en wordt gezien als de uitdager. Bang voor afbreukrisico is Pauwels niet. ‘Het is in de campagne heel fair gegaan en ik vertrouw erop dat de universiteit en de andere hoogleraren zo veerkrachtig zijn om na de verkiezingen gewoon verder te gaan. Voor mijzelf zal het afkicken zijn, maar er ligt voor mij als wetenschapper ook genoeg werk.’ Desalniettemin wordt ze in het debat deze middag aangesproken als ‘de tegenkandidaat’, tot haar zichtbare ongenoegen.
Een lastige campagne
Het is het laatste van drie grote debatten die de opmaat vormen tot de stemweek. Aan het begin van de week organiseerde de studentenraad een debat en een dag ervoor was er een door de universiteit georganiseerde bijeenkomst bij het Universitair Ziekenhuis. Het laatste debat vindt plaats in een tot de nok toe gevulde aula. Buiten staan twee campagnemedewerkers te flyeren. Een man met een bos krullen en een beige jas deelt ansichtkaarten uit van Pauwels voor de horizon van Brussel, een man in een strak wit overhemd en met hippe bril doet hetzelfde met tweetalige flyers van Jonckers. Vrijwel alle bezoekers lopen met twee ongelezen velletjes papier de zaal in.
Het is moeilijk om campagne te voeren, geven beide kandidaten toe. ‘Zeker nu de studenten ook allemaal mogen stemmen. Je kunt dat in je eentje bijna niet rondkrijgen,’ zegt Pauwels. ‘Studenten zijn een heel nieuwe doelgroep, die je op een nieuwe manier moet aanspreken.’ Vanwege de stemverhoudingenZie diagram hieronder. zou het daardoor aantrekkelijk kunnen zijn om ze te negeren en de hoop op de professoren te storten. ‘Er zijn vast kandidaten die zo denken,’ aldus Pauwels. ‘Maar ik niet, omdat ik een democraat ben. Studenten zijn een belangrijk deel van de academische gemeenschap en hen negeren zou geen recht doen aan de belangrijke rol die zij vervullen.’
Jonckers ziet toch de nadruk op de hoogleraren. ‘In de debatten merk je bijvoorbeeld nog steeds dat de stellingen vooral betrekking hebben op de wetenschappers, omdat zij de zwaarste stem hebben. Het gaat bijvoorbeeld over publicatiedruk en werkdruk, maar niet over studentenvoorzieningen. Datzelfde probleem hadden we gisteren, bij het debat op de campus in Jette, waar het ziekenhuis zit.’ Het niet-wetenschappelijke personeel van dat ziekenhuis mag ook voor het eerst zijn stem uitbrengen. ‘Caroline en ik merken dan dat we te weinig weten van de problemen waarmee die mensen daar te maken hebben.’
Gejoel en gejuich
Hoewel Jonckers en Pauwels tijdens het debat over een vrijwel onuitputtelijk arsenaal aan glimlachen lijken te beschikken, gaat het er inhoudelijk soms hevig aan toe. Bijvoorbeeld als het verdrijven van indringer Katholieke Universiteit Leuven in de Brusselse binnenstad ter sprake komt. De oudste universiteit van België opende daar enkele jaren geleden een campus waar inmiddels zo’n vijfduizend studenten rondlopen. Het is een doorn in het oog van de VUB, die het moet doen met een campus aan de rand van de stad. ‘We are going to stop the KU Leuven and bring them back to where they belong,’ zegt Pauwels, waarna een gejoel en gejuich opstijgt uit het publiek.
Ook Cali, het systeem waarmee studenten zich inschrijven aan de VUB, zorgt voor beroering. Het is op vele facetten vergelijkbaar met het Studenten Informatie Systeem (SIS) van de UvA en de HvA. De uitvoering van het project duurde twee keer zo lang als gepland, de begroting was bij lange na niet toereikend en vier jaar na de geplande opleverdatum zitten er nog steeds kinderziektes in. Jonckers werd vier jaar geleden portefeuillehouder van Cali en zorgde ervoor dat het nu draait. ‘De machines draaien, het systeem doet het. En ja, er zitten nog veel fouten in het systeem, maar als je er een miljoen tegenaan gooit of nog twintig externen inhuurt, werkt het nog steeds niet optimaal,’ vertelt ze. Pauwels is daar niet zo zeker van, net zo min als ze zeker is van het succes van de aanpak van Jonckers. Gevraagd waar ze over vier jaar op afgerekend mag worden, zegt Pauwels dan ook: ‘Ik hoop dat we dan een VUB hebben zonder Cali.’
Het zijn de twee momenten in het verder wat rustig voort kabbelende debat waarop het publiek op het puntje van de stoel zit. Na afloop van het debat loopt de zaal snel leeg. De huidige rector De Knop, van wie wordt aangenomen dat hij in het kamp-Jonckers zit, fluistert op een ongemerkt moment in Pauwels’ oor: ‘Ik vond je vandaag iets beter dan je tegenstander.’
Accenten
De twee kandidaat-rectores vinden het lastig om aan te geven waar precies de verschillen tussen hen beiden zitten. ‘Onze beleidsplannen lijken inderdaad op elkaar,’ zegt Pauwels. ‘Je moet goed zoeken, maar dan zijn er wel kleine verschillen,’ vult Jonckers aan. ‘Caroline geeft heel erg veel aandacht aan Brussel, ik wat minder. Ik vind dat we ons als vrijzinnige universiteit op heel Vlaanderen moeten richten.’ ‘Het zit inderdaad in de accenten,’ bevestigt Pauwels.
De rector heeft aan de VUB niet de macht om volledig zelf beleid te maken en uit te voeren, zoals de rector magnificus van de UvA. Voor de verkiezing schrijven de kandidaten een beleidsplan waarmee ze tijdens de campagne de hort op gaan. De kandidaat die wordt gekozen legt haar beleidsplan vervolgens voor aan de academische raad en de raad van bestuur. Daar wordt het beleidsplan besproken en eventueel gewijzigd, alvorens het ter stemming wordt ingebracht in de universiteitsraad. ‘De scherpe kantjes zullen er dan al afgekapt zijn,’ zegt studentenraadslid Hufkens. Ondanks het gebrek aan macht is de rector niettemin heel belangrijk, zegt ze. ‘Zij is op de universiteit en ook naar buiten het gezicht van de VUB.’
Rond half vier maakt een groepje studenten zich op de nog immer winderige esplanade op voor het weekend. ‘Of ik ga stemmen? Ik weet het nog niet. Ik vind het raar dat je maar op twee kandidaten kunt stemmen. Dat is niet echt democratisch,’ zegt een jongen van mediterrane komaf. ‘Ik ga op Caroline stemmen,’ zegt een meisje. ‘Ik studeer communicatiewetenschap en zij is mijn leraar.’ Een ander lijkt ineens te beseffen waar het gesprek over gaat. ‘Ah, de rectorverkiezing. Hoe kan ik daarvoor stemmen eigenlijk?’ Voordat ze haar volgende zin kan uitbrengen wordt ze al onderbroken met een enthousiast stemadvies. ‘Je moet op Caroline stemmen, zij is keitof.’ ‘Oké, ik stem wel op haar, want zij is een vrouw.’
Update 29 april 2016 11.00 uur
De rectorverkiezingen zijn gewonnen door Caroline Pauwels, zo meldt de VUB in een persbericht. Pauwels kreeg tweederde van de stemmen over de vijfkieskringen. Bij alle vijf die kringen werd het quorum gehaald, over het algemeen was de opkomst bij de verkiezingen 34 procent.
