‘Ebola verwoest de structuren die we hebben opgezet om haar in te dammen.’ Medisch antropoloog Vinh-Kim Nguyen illustreert de ontwrichtende werking van de ebola-epidemie in Westelijk Afrika tijdens de BètaBreak, het debat in de centrale hal van de faculteit op het Science Park. ‘Stel dat in het AMC tien hulpverleners omkomen door contact met een besmette patiënt. Dat is vreselijk, maar op de totale beschikbaarheid van medisch personeel is dat een druppel in een emmer water. In heel Liberia werkten tot voor kort eenenvijftig artsen, daar kunnen ze dat soort verliezen niet aan.’ Ten overstaan van een volle en rumoerige hal bespreekt Nguyen de angst, media-aandacht, oorzaken en implicaties van de ebola-epidemie met hoogleraar tropische geneeskunde Martin Grobusch en mediawetenschapper Peter Vasterman.
Nguyen maakt zich grote zorgen over de situatie in Westelijk Afrika. ‘Het probleem is dat we in de afgelopen dertig jaar de gezondheidszorg daar hebben afgebroken met bezuinigingen en privatisering. Mensen komen naar het ziekenhuis voor hulp die niet beschikbaar is en lopen alleen meer risico op besmetting. Daardoor is de uitbraak zo dodelijk in West-Afrika.’
Een echte discussie ontstaat er niet tussen de drie heren, omdat ze zich veelal uitspreken over verschillende aspecten van de epidemie. Grobusch doet niets af aan het beeld dat Nguyen schetst, maar probeert de gemoederen vooral tot bedaren te krijgen waar het Nederland betreft. ‘Hier moeten we nu echt het hoofd koel houden. Ik ben een groot deel van mijn tijd bezig journalisten te vertellen of ebola inderdaad een bedreiging kan zijn voor de ontwikkelde wereld. "Natuurlijk!" zeg ik dan, "alles is mogelijk!" Het is zelfs mogelijk dat wij deze discussie niet af kunnen maken omdat een komeet op ons inslaat. Maar de kansen zijn heel klein omdat we hier wel de faciliteiten hebben om het virus in te dammen.’
Hype
Die journalisten, daar waarschuwt ook mediawetenschapper Vasterman voor. Al benadrukt hij wel dat de berichtgeving nu beter gaat dan rondom eerdere epidemieën, omdat de media voorzichtiger zijn na de hype rond de Mexicaanse griep die uiteindelijk aanzienlijk minder dodelijk was dan gedacht. Toch zullen de media altijd een gekleurd beeld geven van wat er aan de hand is, denkt Vasterman. ‘De media zoeken altijd naar extreme gevallen, aansprekende beelden en crisissituaties, omdat die lezers het meest aangrijpen.’ Daarom is ebola nu zo prominent in het nieuws. ‘De horror van ziekenhuizen waar mensen doodgaan aan interne bloedingen en artsen die in gele pakken en met duikbrillen op hun werk doen zijn mediageniek.’ Maar, vreest Vasterman, dat leed went snel. ‘Als ebola overgaat van epidemie naar endemie zal de media-aandacht ook snel afnemen.'
Voorlopig speculeren media vooral of het virus via de lucht overdraagbaar zal worden. Tot nu toe raken mensen alleen besmet door contact met lichaamsstoffen van ebolapatiënten, maar overdracht via de lucht zou ervoor zorgen dat het virus zich nog vele malen sneller kan verspreiden. Grobusch wil daar echter niets van weten. 'Wederom: alles is mogelijk. Virussen muteren razendsnel om zich aan nieuwe omgevingen aan te kunnen passen. Maar het ebolavirus is zó groot en zwaar, mij lijkt het zeer onwaarschijnlijk dat het zich via de lucht zal kunnen verspreiden.’
Nguyen maakt zich grote zorgen over de situatie in Westelijk Afrika. ‘Het probleem is dat we in de afgelopen dertig jaar de gezondheidszorg daar hebben afgebroken met bezuinigingen en privatisering. Mensen komen naar het ziekenhuis voor hulp die niet beschikbaar is en lopen alleen meer risico op besmetting. Daardoor is de uitbraak zo dodelijk in West-Afrika.’
Een echte discussie ontstaat er niet tussen de drie heren, omdat ze zich veelal uitspreken over verschillende aspecten van de epidemie. Grobusch doet niets af aan het beeld dat Nguyen schetst, maar probeert de gemoederen vooral tot bedaren te krijgen waar het Nederland betreft. ‘Hier moeten we nu echt het hoofd koel houden. Ik ben een groot deel van mijn tijd bezig journalisten te vertellen of ebola inderdaad een bedreiging kan zijn voor de ontwikkelde wereld. "Natuurlijk!" zeg ik dan, "alles is mogelijk!" Het is zelfs mogelijk dat wij deze discussie niet af kunnen maken omdat een komeet op ons inslaat. Maar de kansen zijn heel klein omdat we hier wel de faciliteiten hebben om het virus in te dammen.’
Hype
Die journalisten, daar waarschuwt ook mediawetenschapper Vasterman voor. Al benadrukt hij wel dat de berichtgeving nu beter gaat dan rondom eerdere epidemieën, omdat de media voorzichtiger zijn na de hype rond de Mexicaanse griep die uiteindelijk aanzienlijk minder dodelijk was dan gedacht. Toch zullen de media altijd een gekleurd beeld geven van wat er aan de hand is, denkt Vasterman. ‘De media zoeken altijd naar extreme gevallen, aansprekende beelden en crisissituaties, omdat die lezers het meest aangrijpen.’ Daarom is ebola nu zo prominent in het nieuws. ‘De horror van ziekenhuizen waar mensen doodgaan aan interne bloedingen en artsen die in gele pakken en met duikbrillen op hun werk doen zijn mediageniek.’ Maar, vreest Vasterman, dat leed went snel. ‘Als ebola overgaat van epidemie naar endemie zal de media-aandacht ook snel afnemen.'
Voorlopig speculeren media vooral of het virus via de lucht overdraagbaar zal worden. Tot nu toe raken mensen alleen besmet door contact met lichaamsstoffen van ebolapatiënten, maar overdracht via de lucht zou ervoor zorgen dat het virus zich nog vele malen sneller kan verspreiden. Grobusch wil daar echter niets van weten. 'Wederom: alles is mogelijk. Virussen muteren razendsnel om zich aan nieuwe omgevingen aan te kunnen passen. Maar het ebolavirus is zó groot en zwaar, mij lijkt het zeer onwaarschijnlijk dat het zich via de lucht zal kunnen verspreiden.’
