Door de keuze en compositie van geluiden, stelt Martine Huvenne in haar proefschrift, kan de ervaring van een film worden gestuurd. Morgen, 18 september, promoveert zij op dit onderwerp bij Muziekwetenschap.
Uw proefschrift heet ‘Het geluid als een innerlijke beweging in de overdracht van een ervaring in de film: een fenomenologische benadering.’ Dat moet u uitleggen.
‘Het doel van mijn proefschrift is om een denkkader voor geluiden in film te ontwikkelen voor de filmpraktijk. De fenomenologie biedt als filosofische richting de mogelijkheid om bij het luisteren naar eenzelfde geluid, verschillende luisterstrategieën te analyseren. Als je hoort dat de deur opengaat, bijvoorbeeld, kun je je aandacht richten op de manier waarop het geluid iets vertelt over degene die de deur opendoet. Een ander persoon kan bij het horen van datzelfde geluid denken: de scharnieren moeten nodig gesmeerd worden. Maar het is ook mogelijk te luisteren door te resoneren met je lichaam – zonder daarbij per se een gedachte te ontplooien. Op die manier ontlokt het opgenomen geluid een "innerlijke beweging" bij de luisteraar. Die is bepalend voor de manier waarop hij het geluid zal interpreteren.'
Wat heeft dat precies met films te maken?
‘Sommige geluiden hebben een enorme impact op het menselijk lichaam. Denk maar eens aan het geluid dat een ijskast maakt: je bent je er niet bewust van, maar op het moment dat het stopt, merk je dat ineens. Er treedt dan een soort ontspanning in het lichaam op. Op die manier kun je ook in films de aandacht sturen, waardoor de kijkervaring intenser wordt. Er gebeurt heel veel in geluid dat niet direct de aandacht vangt.’
Ik moet denken aan schrikmomenten in horrorfilms. Zonder geluid zouden die niet half zo eng zijn.
‘Dat klopt. Ik heb me in mijn proefschrift echter geconcentreerd op de subtielere geluiden: de geluiden die niet onmiddellijk worden waargenomen. In horrorfilms neemt het geluid het visuele vaak over en is er geen twijfel over de interpretatie ervan. Ik was juist benieuwd naar het samenspel tussen beeld en geluid en de manier waarop het geluid de toeschouwer in beweging brengt.’
Kunt u daar een voorbeeld van geven?
‘Het beste voorbeeld is denk ik de beginscène van Un condamné a mort s’est échappé (1956) van Bresson. Daarin verbeeldt én verklankt Bresson de vlucht van de gevangene Fontaine uit de gevangenis van Lyon. In het fragment valt vooral op hoeveel geluiden Bresson weglaat. Daardoor krijg je als kijker alleen de hoogstnoodzakelijke informatie en word je in een alerte toestand gebracht. Dat intensiveert de kijkervaring enorm.'
Trailer van Un condamné a mort s'est échappé.
Uw proefschrift heet ‘Het geluid als een innerlijke beweging in de overdracht van een ervaring in de film: een fenomenologische benadering.’ Dat moet u uitleggen.
‘Het doel van mijn proefschrift is om een denkkader voor geluiden in film te ontwikkelen voor de filmpraktijk. De fenomenologie biedt als filosofische richting de mogelijkheid om bij het luisteren naar eenzelfde geluid, verschillende luisterstrategieën te analyseren. Als je hoort dat de deur opengaat, bijvoorbeeld, kun je je aandacht richten op de manier waarop het geluid iets vertelt over degene die de deur opendoet. Een ander persoon kan bij het horen van datzelfde geluid denken: de scharnieren moeten nodig gesmeerd worden. Maar het is ook mogelijk te luisteren door te resoneren met je lichaam – zonder daarbij per se een gedachte te ontplooien. Op die manier ontlokt het opgenomen geluid een "innerlijke beweging" bij de luisteraar. Die is bepalend voor de manier waarop hij het geluid zal interpreteren.'
Wat heeft dat precies met films te maken?
‘Sommige geluiden hebben een enorme impact op het menselijk lichaam. Denk maar eens aan het geluid dat een ijskast maakt: je bent je er niet bewust van, maar op het moment dat het stopt, merk je dat ineens. Er treedt dan een soort ontspanning in het lichaam op. Op die manier kun je ook in films de aandacht sturen, waardoor de kijkervaring intenser wordt. Er gebeurt heel veel in geluid dat niet direct de aandacht vangt.’
Ik moet denken aan schrikmomenten in horrorfilms. Zonder geluid zouden die niet half zo eng zijn.
‘Dat klopt. Ik heb me in mijn proefschrift echter geconcentreerd op de subtielere geluiden: de geluiden die niet onmiddellijk worden waargenomen. In horrorfilms neemt het geluid het visuele vaak over en is er geen twijfel over de interpretatie ervan. Ik was juist benieuwd naar het samenspel tussen beeld en geluid en de manier waarop het geluid de toeschouwer in beweging brengt.’
Kunt u daar een voorbeeld van geven?
‘Het beste voorbeeld is denk ik de beginscène van Un condamné a mort s’est échappé (1956) van Bresson. Daarin verbeeldt én verklankt Bresson de vlucht van de gevangene Fontaine uit de gevangenis van Lyon. In het fragment valt vooral op hoeveel geluiden Bresson weglaat. Daardoor krijg je als kijker alleen de hoogstnoodzakelijke informatie en word je in een alerte toestand gebracht. Dat intensiveert de kijkervaring enorm.'
Trailer van Un condamné a mort s'est échappé.
