Wind bepaalt waar in Afrika jonge trekvogels terecht komen
Trekvogels die in eenzelfde gebied in Europa broeden, spreiden zich tijdens onze winter uit over heel Afrika. In een nieuwe studie laat UvA-bioloog Wouter Vansteelant met collega-onderzoekers uit Finland zien hoe de bestemming van individuele vogels wordt bepaald door de windomstandigheden die ze tegenkomen als ze voor het eerst de trek naar Afrika maken.
‘Als onderzoeker neem je een risico om met dure trackingapparatuur jonge vogels te volgen. We kiezen meestal voor volwassen vogels, omdat die een hogere kans hebben op overleving,’ zegt Vansteelant, werkzaam aan het Instituut voor Biodiversiteitteit en Ecosysteemdynamica (Ibed). ‘In deze studie hebben we echter satellietzenders gekoppeld aan 31 jonge wespendieven die in Finland op een paar kilometer van elkaar vandaan uit het ei waren gekropen.’ Vansteelant en zijn Finse collega’s onderzochten in hoeverre windcondities de eerste trek van jonge wespendieven bepalen. Het onderzoekLees hier het abstract. verscheen deze week in het prestigieuze wetenschappelijk tijdschrift Proceedings of the Royal Society B.
Drieduizend kilometer
Tot nu toe was er weinig bekend over hoe landtrekvogels zich verplaatsen over grote afstanden. Veel jonge trekvogels sterven onderweg naar Afrika door hongersnood of als prooi van een ander dier of van jagers. In dit onderzoek begonnen 27 van de 31 wespendieven aan hun eerste lange overwinteringsreis. Vansteelant: ‘Vierentwintig van hen overleefden hun eerste migratie. Ze eindigden van het westen van Mali tot het oosten van Congo. De meest westelijk neergestreken vogel bevond zich maar liefst 3340 kilometer van de meest oostelijke.’
Vansteelant en collega’s vonden dat de plek waar de jonge wespendieven terecht kwamen, in hoge mate afhing van de windomstandigheden die ze onderweg tegenkwamen. ‘Ook zagen we dat sommige vogels afweken van de te verwachten koers; een aantal ontweken de Oostzee door over land via Scandinavië te vliegen. Daardoor kwamen ze in Afrika een stuk verder westelijk uit dan door de invloed van zijwinden kan worden verklaard.’
Toeval
Dat jonge wespendieven zich zo door de wind laten meevoeren tijdens hun eerste migratie, toont volgens de onderzoekers aan dat hun winterbestemming niet in de genen zit en dat vooral het toeval bepaalt waar zij hun hele leven lang zullen terugkeren om te overwinteren. Vansteelant: ‘Deze strategie is waarschijnlijk erg algemeen onder trekvogels en kwam wellicht tot stand toen trekvogels geschikte habitats vonden over de gehele breedte van tropisch Afrika.’
Rest de vraag of die strategie levensvatbaar blijft als door de steeds verdergaande intensivering van landbouw, ontbossing en klimaatverandering grote delen van de overwinteringshabitat verloren gaan in Afrika. ‘Als we Europese trekvogelpopulaties in stand willen houden, dan moeten we mikken op grootschalige verduurzaming van economische ontwikkeling in Afrika, eerder dan op bescherming van een paar reservaten.’
