Le Plat Pays | Op zoek naar engagement
Ik heb de zomer onderschat. De trouwe lezer zal weten dat ik in me in een vorige column nogal laatdunkend heb uitgelaten over de warmste en meest plakkerige van Vivaldi’s Vier. Een halsoverkop bij elkaar geïmproviseerde vakantie van tien dagen aan de Belgische kust heeft mijn gemoed, samen met mijn zomerse perceptie, nieuw leven ingeblazen.
Op Quatorze Juillet, in een traditioneel nieuwsarm tijdsgewricht door een combinatie van komkommertijd, het academisch zomerreces en een doodsaaie Ronde van Frankrijk, vereerde Marc Reynebeau, een van Vlaanderens meest gevatte journalisten, het hogeronderwijswereldje met een kritisch opiniestuk in De Standaard. In ‘Selfie met WikipediaLees hier het artikel in De Standaard.’ nam hij zoniet alles, dan toch zeker de attitude van de universiteiten op de korrel als het gaat over plagiërende studenten. Masterproeven door plagiaatscannende software halen is slechts symptoombestrijding van een veel grotere epidemie: de universiteit is een fabriek geworden. Als de faculteiten denken dat de kous af is door zich op de borst de kloppen met een gestegen pakkans, dan kijken ze beter eerst naar hun plagiërende collega-professoren en de oorzaken die dan wél ingeroepen worden: peer to peer pressure, tijdsgebrek, concurrentie. Akkoord, Reynebeau hangt soms de knorrige opa uit die het internet niet begrijpt – de jeugd downloadt illegaal, natuurlijk plegen ze plagiaat! – maar dat kunnen wij, behoeders van een hoger onderwijs dat er toch nooit komen zal, hem nog vergeven.
Nu pleegt een vakantieganger, ter afwisseling van het horizontaal uitstrekken van de benen en het ontkurken van de eerste fles wijn, weleens een krantje te kopen. Zo ook ik daags na ’s lands eigen nationale feestdag. Blijkbaar liepen niet alle professoren te kreunen onder de publicatiedruk of pootjebadend onder de Noordzeezon: Herman De Dijn, professor emeritus in de filosofie aan de Katholieke Universiteit Leuven, diende Reynebeau van repliekLees hier het artikel van Herman de Dijn.. Eentje die ik moeilijker kan vergeven.
Volgens De Dijn zijn de professoren zich wel degelijk bewust van de problemen die het hoger onderwijs teisteren. Immers, zegt De Dijn, wij professoren hebben talloze opiniestukken en wetenschappelijker publicaties op de man losgelaten waarin wij het onrecht aankaarten, daarbij slinks verwijzend naar een stoffig rapport dat hijzelf ergens op de website van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten heeft achtergelaten en wel, hou u vast, veertig pagina’s telt. Het kreeg volgende flitsende, ministerontmaskerende titel mee: ‘Professoraat anno 2016. Reflecties over een beroep in volle veranderingHet rapport is hier te lezen.’. Bovendien, stelt De Dijn, heeft de politiek een beest genaamd New Public Management op de universiteiten losgelaten, zodat de bedrijfscultuur inmiddels ingebed is. En dat daar eigenlijk iets aan moet veranderen.
De Dijn, doe de sandalen en witte sokken uit, wandel met mij mee langs de zanderige vergezichten van mijn vakantiebestemming die de titel van mijn rubriek alle eer aandoen, en luister nu eens hier: jullie hebben erbij gestaan en ernaar gekeken, en vandaag doen jullie nog steeds hetzelfde, als een koe die kijkt naar de hogesnelheidstrein richting Hoger Onderwijs, terminus. Mijn stokoude buurman kan ook kwaaie briefjes schrijven als hij weer eens een onterechte parkeerboete gekregen heeft.
Noem mij één concreet duurzaam en collectief engagement van het Vlaams professorenkorps dat gepoogd heeft die negatieve tendens om te buigen? Ik kan me geen enkele faculteit in Vlaanderen (want een gehele universiteit is natuurlijk letterlijk onvoorstelbaar) herinneren die zelfs nog maar colleges heeft opgeschort naar aanleiding van een nationale betoging, laat staan bij de studentenbetoging tegen de vermarkting van het hoger onderwijs van twee jaar geleden.
Jullie hekelen de bedrijfscultuur, maar likken intussen als bange wezels beleefd, beschaafd en moed(e)loos de hielen van het universiteitsbestuur. Professoren zijn nochtans vertegenwoordigd in faculteitsraden, vakgroepen, raden van bestuur, noem maar op; precies organen waar dat beest New Public Management is groot geworden en nog steeds gevoed wordt. En op het einde van die vergaderingen, De Dijn, gaan jullie vertegenwoordigers gewoon akkoord met nog een rondje besparen, beknibbelen en rationaliseren.
Aan de Vrije Universiteit Brussel heb ik twee professoren gekend met haar op hun tanden: Christian Laes, professor Latijn, die openhartig was toen de hele richting Latijn wegbezuinigd werd, en Georges Declercq, toenmalig decaan van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte, die is opgestapt toen het rectoraat het faculteitsbestuur onder curatele heeft geplaatst wegens niet in de pas lopen met de centrale administratie. Zeg nu zelf, De Dijn, een hele faculteit onder centrale curatele. Reactie van de academische wereld? Onbestaande.
En intussen is er aan die katholieke universiteit van u, De Dijn, een rector aan de macht die fulmineert als de spoorwegen staken, het credo ‘Uw vrijheid eindigt waar de mijne begint’ hoog in het vaandel dragend. De Dijn, ik hoop dat jullie, Vlaamse professoren, al het onaangenaams dat hoogleraarschap met zich meebrengt hard en goed voelen, zodat jullie zelf ervaren tot wat voor wantoestanden zulke praatjes leiden.
Neen, ik koop nooit meer een vakantiekrant. Als klap op de vuurpijl, alsof God bestond en er bovendien nog mee gemoeid was ook, rolden mijn ogen ten azuurblauwe hemel bij het lezen van een ander artikelLees het artikel hier. over onderzoeksprofessor Noel Salazar. Noel gaat gebukt onder de administratie, of zoals we dat in Vlaanderen noemen: de paperassen. Letterlijk: “We willen kunnen rekenen op vertrouwen en niet continu over alles, onderzoeksresultaten en uitgaven, rekenschap moeten afleggen. Daar kruipt veel tijd in die we niet in ons onderzoek kunnen steken.” Met andere woorden: laat ons gerust, wij willen gewoon ons werk doen.
In dat artikel vertelt Noel exact wat er mis is met het pietepeuterig onderwijzend en onderzoekend personeel: de academicus is trots geworden op de eenzaamheid in zijn ivoren toren. Dat het probleem onnoemelijk veel groter is dan de belemmeringen die elk individueel academisch zieltje hoogstpersoonlijk ondervindt, dat ziet Noel niet. De ramen van zijn toren zijn geblindeerd.
Voel het hard en goed, Noel, mijn medeleven is gelijk aan jullie engagement: onbestaande.
Ruben Claesen is de Vlaanderen-blogger van Folia. Hij schrijft over overeenkomsten en verschillen tussen hoger onderwijs en wetenschap in Nederland en Vlaanderen en wat we van elkaar kunnen leren.
