HvA-studenten verzamelen 10.000 volgers met nep-Instagram-account
Op het eerste gezicht is er niets vreemds aan het Instagram-account van Nykkie van Zessen: een Amsterdams meisje dat met foto’s van haar leven binnen twaalf weken tienduizend volgers verzamelde. Alleen bestaat Nykkie niet. Ze is een experiment van zes HvA’ers om te laten zien hoe gemakkelijk je op social media een vertekend beeld kunt schetsen.
Nykkie met een panterprintjasje en warme chocolademelk, Nykkie met een groene smoothie op een bankje, Nykkie in een vrolijke jurk met een ijsje of met een zonnebril genietend van het weer. Het is het Instagram-account van een social influencer, iemand die de hipste plekken bezoekt, zich kleedt volgens de laatste trends en volgers inspireert met zorgvuldig geposeerde selfies en foto’s van quinoasalades of het nieuwste must have-product. Met andere woorden: iemand die de emoties, denkwijze en het gedrag van veelal vrouwelijke jongeren beïnvloedt – al dan niet betaald.
De volgers van het Instagram-account worden op talloze leuke foto’s getrakteerd – ware het niet dat ze niet kijken naar Nykkie van Zessen, maar naar Anne Rieter, een 21-jarige HvA-student. Nykkie is het resultaat van een opdracht van zes derdejaarsstudenten media, informatie & communicatie, die het nep-account opzetten om in twaalf weken zo veel mogelijk volgers te verzamelen.
‘We wilden laten zien dat veel wat je online ziet niet echt is en de werkelijkheid vaak mooier maakt,’ vertelt Myra Bax (20), een van de zes studenten. ‘De opdracht is het bedenken van een crossmediaal concept dat de wereld een stukje beter maakt. Wij wilden iets doen aan de prestatiedruk onder jongeren,’ zegt Myra. ‘Uit ons onderzoek bleek dat sociale media hiervan een belangrijke oorzaak zijn.’
Instagrammeisje
Het zestal besluit hun project toe te spitsen op sociale media als Facebook en Instagram en de realiteit van wat je ziet op dergelijke platformen. ‘Veel mensen beseffen niet wat er achter een perfect profiel zit. Als je dat weet, word je er misschien ook minder onzeker van.’ Zo komen ze op het idee van het nepaccount.
‘Het kon niet anders dan dat een van ons zes de influencer zou worden. Het kost zoveel tijd, dat kun je moeilijk aan een ander vragen. We vonden Anne het meest geschikt: ze is spontaan en we zouden zeker een Instagrammeisje van haar kunnen maken.’ De jongens vallen sowieso af, want de volgers van social influencers zijn vooral vrouwen tussen de 20 en 25. Gelukkig wil Anne het doen, zegt Myra: ‘Ik ben er veel te awkward voor en sta liever achter de camera.’
0 volgers
Voordat ze de Instagrampagina aanmaken, duiken ze eerst in de wereld van andere influencers. Van alle foto’s, poses, locaties, outfits en andere inspiratie die ze opdoen, maken ze een groot moodboard. En dan kan het experiment beginnen. ‘De eerste foto’s op het account zijn van Anne zelf, zodat we in ieder geval een profiel konden beginnen. Maar hoe kregen we volgers? Niemand gaat je volgen als je nul volgers hebt.’ Dus kopen ze volgers via de app Like4Like. Niet met geld, maar door zelf mensen te volgen en te liken. Daarvoor krijg je punten waarmee je volgers kunt kopen. Zo komen ze aan hun eerste vierhonderd volgers. ‘Bizar hoe dat werkt eigenlijk.’
Dan wordt het tijd zelf foto’s te maken. ‘Dat was best ongemakkelijk, vooral voor Anne,’ vertelt Myra. ‘Ze wist helemaal niet welke poses ze moest aannemen, dus keken we op accounts van social influencers zoals Claartje Rose en kopieerden we hun poses.’ Myra is de fotograaf en geeft Anne aanwijzigingen: ‘Leg je hand op je been, kijk nonchalant naar links, doe je hand in je broekzak. Zo kwam Anne er steeds meer in.’
Hoewel Anne haar eigen Instagram-account heeft afgeschermd en een onduidelijke profielfoto heeft ingesteld, zijn er toch een aantal volgers die verbaasd zeggen dat het Anne is op het profiel van Nykkie van Zessen en Anne berichten sturen of haar identiteit is gestolen. Myra: ‘Dan stuurden we een geruststellend berichtje en verwijderden we de openbare reacties gauw.’ Het is voor Anne ook best vreemd zichzelf onder een ander naam te zien. ‘Anne zei altijd: “Dat ben ik niet. De foto’s zijn zó gestijld. Nykkie is een persoon gecreëerd door ons zessen.”’
1.033 volgers
In de eerste week halen ze hun doel van 900 volgers ruim: de teller staat op 1.033. Om nog meer volgers te krijgen, hebben ze meer foto’s nodig. Dus trekt de groep er een hele dag op uit. Ze ontbijten bij Snckbr en gaan dan volgens een strakke planning langs allerlei hippe Amsterdamse locaties, zoals Café George, de IJsboutique, de Foodhallen en Bar Louie Louie. ‘Aan het eind van de dag waren we echt gesloopt. We sleepten uren met koffers vol kleding door de stad, omdat Anne natuurlijk op elke foto een ander kledingsetje aan moest. We hadden niet verwacht dat het zo vermoeiend zou zijn.’
Die foto’s plannen ze vervolgens in, maar ook dat gaat niet zomaar. Sommige foto’s zijn bedoeld om pas weken later online te komen. ‘Zoals eentje voor het Rijksmuseum in de stralende zon. Op de dag dat die stond ingepland, kwam de regen met bakken uit de lucht.’ Dus moeten ze op het laatste moment een andere foto posten om niet door de mand te vallen. Ook houden ze de volgers voor de gek door net te doen alsof Nykkie een weekendje naar Kopenhagen gaat. Foto’s van Anne in Amsterdam wisselen ze af met foto’s die Myra maakt in Kopenhagen. ‘En de volgers geloofden het ook nog!’ Maar er zijn grenzen aan wat ze faken: met Photoshop werken ze in principe niet, alleen met filters. ‘Behalve één keer; toen heb ik een roze bloesje wit gemaakt, omdat Anne bij de eerste foto’s vaak dezelfde aan had.’
4.320 volgers
Als ze na week vijf hun volgeraantal willen opkrikken, ontdekken ze de app Instagress. ‘Daarmee plaatst een robot comments en likes voor je. Je bepaalt zelf hoeveel en je kiest welke standaard comments, zoals ‘love it’ of ‘gorgeous’. Je kunt ook instellen dat hij alleen reageert op mensen die posten met bijvoorbeeld de hashtag ‘fashion blogger’ of ‘fashion’ of op posts van bepaalde locaties, zoals grote Nederlandse steden of winkels waar onze doelgroep komt, bijvoorbeeld Zara of Brandy Melville.’
Verder kijkt Myra bij de volgers van andere social influencers, die ze gaat volgen in de hoop dat ze Nykkie terugvolgen. ‘In de eerste weken van het project was ik er de hele dag mee bezig. Ik was soms net een zombie. Volgen, liken, reageren; ik ging ermee naar bed en stond ermee op. Ook het ontvolgen is belangrijk, want je kunt natuurlijk niet meer mensen volgen dan jou volgen. Dan ben je geen influencer meer.’ Na een tijdje trekt ze het niet meer en zet ze de meldingen van Instagram uit, zodat ze er alleen op gezette tijden mee bezig is. ‘Het leek bijna een verslaving die mijn hele leven overnam. Ik wilde steeds kijken of we al dichter bij ons doel kwamen.
7.389 volgers
Na de achtste week komen de studenten al in de buurt van de tienduizend volgers. ‘We kregen een soort vaste fanclub van mensen die dagelijks reageerden. Ze vroegen Nykkie bijvoorbeeld welke winterschoenen ze aanraadde. Waarom laat je iemand die je niet kent bepalen welke schoenen je draagt? Draag gewoon wat je mooi vindt.’ Ook komen er aanbiedingen binnen van bedrijven, zoals beginnende sierraadmerken. Dat begon al bij vierduizend volgers, maar nu gaan ze met een van hen in zee: een telefoonhoesjesmerk. ‘Ook bizar dat zij ons niet checkten. Ik heb alleen mailcontact met ze gehad en toch stuurden ze ons hun producten toe.’
Nu het einde van hun project nadert, begint het zestal ook te begrijpen waarom social media een egoboost en tegelijkertijd onzekermakend kan zijn. Myra: ‘Aan de ene kant zie je perfecte beelden van anderen, aan de andere kant voelde het toch goed als Anne een van onze jassen droeg en daar veel complimenten over kreeg.’ Toch ontdekken ze steeds meer hoe vooropgezet alles is en wat voor grote business erachter zit. ‘Over elke pose is nagedacht, foto’s zijn bewerkt en veel dingen zijn betaald. Met “maar” dertigduizend volgers kun je al een paar honderd euro voor een foto krijgen. En dat bedrag loopt met het aantal volgers gauw op.’
10.500 volgers
Al een week voor de eindstreep behalen ze hun doel van tienduizend volgers. Na twaalf weken zitten ze op 10.500 volgers en is het tijd voor de onthulling en tegelijkertijd de première van hun documentaire Now you know: achter de filters. Myra vindt het best spannend. ‘Mensen kunnen pissig zijn en zich voor de gek gehouden voelen. Maar de reacties waren juist positief. Volgers zeiden dat ze er stil van waren, erover gingen nadenken en zich meer bewust waren van de nepheid van social media.’ Natuurlijk vallen er na het onthullingsmoment volgers af. ‘Maar het gekke was: er kwamen ook nog nieuwe bij. Zelfs een bedrijf benaderde ons een paar weken na de onthulling nog. Die hebben het nog steeds niet door.’
Myra en haar groepsgenoten zijn tevreden en stiekem ook behoorlijk opgelucht dat het tijdrovende project klaar is. Ze hebben bovendien het gevoel de wereld een klein beetje te hebben verbeterd, zoals de bedoeling was. ‘Al zijn er maar een paar mensen die zich meer bewust zijn van de schijnwereld op social media en zich nu zelfs minder onzeker voelen, dan is onze missie al geslaagd.’
Ook Myra zelf gaat nu anders met social media om. ‘Ik heb bijvoorbeeld een paar mensen ontvolgd. Ik zag hun foto’s voorbijkomen en dacht: waarom bekijk ik dit? Ik weet niet eens wie je bent en wat je doet, alleen dat je mooie kleren draagt en op bijzondere plekken komt. Met sommigen had ik nul raakvlakken. Opeens boeiden hun posts me niet meer.’
Zie hieronder de documentaire die de studenten maakten naar aanleiding van hun project:
