Analyse | Wie is de baas aan de UvA?
De Raad van Toezicht van de UvA is opgestapt nadat bleek dat de medezeggenschap geen vertrouwen meer had in de samenwerking. De Centrale Studentenraad (CSR) en Centrale Ondernemingsraad (COR) vinden dat de Raad van Toezicht de laatste tijd niet naar behoren heeft gefunctioneerd. Nooit eerder in het Nederlands hoger onderwijs zou de medezeggenschap het vertrouwen opzeggen in een Raad van Toezicht.
De ophef rond de Raad van Toezicht begon bij de benoemingen van de op 1 juni aangetreden bestuurders Geert ten Dam (collegevoorzitter van UvA en HvA) en Karen Maex (rector magnificus van de UvA). In de sollicitatieprocedure voor die twee kandidaten, die onder leiding stond van Atzo Nicolaï (voorzitter van de Raad van Toezicht van UvA en HvA), zou Nicolaï plompverloren hebben gezegd dat het niet nodig was dat de beoogde kandidaten Ten Dam en Maex een gesprek zouden hebben met vicevoorzitter Hans Amman, met wie zij een bestuur moesten vormen. ‘Dat is niet nodig, want hij vertrekt,’ zouden de letterlijke woorden van Nicolaï zijn. Amman wist van niets en trad af op het moment dat hij van de uitlatingen op de hoogte werd gesteld.
Hoewel Amman en Nicolaï de kaken op elkaar houden over de reden van hun conflict, liet afzwaaiend rector magnificus Dymph van den Boom weten dat beide heren een ‘discussie’ hadden over de toekomst van de samenwerking tussen UvA en HvA. Amman vond dat er een snelle en diepgravende evaluatie moest komen over de voor- en nadelen van de samenwerking; Nicolaï is voorstander van de samenwerking en wilde meer tijd nemen voor die evaluatie.
UvA en HvA
De UvA-actiegroepen, -decanen en -medezeggenschap sloten de rijen en kozen de kant van Amman, die tijdenlang als beheerder van de vastgoedportefeuille van UvA en HvA juist de boeman was van de actiegroepen. Het was duidelijk dat er aan de UvA nauwelijks nog steun was voor Atzo Nicolaï. Halsreikend keek men dan ook uit naar 1 juli 2016, de dag waarop de termijn van Nicolaï zou aflopen.
De schok was dan ook groot toen UvA’ers en HvA’ers op 19 april via de media moesten vernemen dat minister Jet Bussemaker van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap was overgegaan tot herbenoeming van Atzo Nicolaï. Onderwijsjuristen stelden stuk voor stuk dat de procedure bepaald niet de schoonheidsprijs verdiende, maar zowel het ministerie als de UvA-studentenraad kwamen tot de conclusie dat de herbenoeming juridisch niet aanvechtbaar wasBij de HvA is dat wel het geval. Daar kwam de medezeggenschap na een vreemd politiek spel tot het compromis dat Nicolaï voorlopig niet opnieuw wordt benoemd..
De sfeer tussen Raad van Toezicht en UvA-medezeggenschap was echter zo verziekt dat men besloot een onafhankelijke bemiddelaar te vragen de lucht te klaren. Dat mislukte. De studentenraad verliet de onderhandelingen en plaatste een j’accuse op zijn website waarin het dertien kritiekpunten op het functioneren van de Raad van Toezicht bespreekt. Die kritiek leken de studentenraad en ondernemingsraad onoverkomelijk te vinden. Er werd gedreigd met een motie van wantrouwen, maar zover liet de Raad van Toezicht het niet komen. Hij bood vanochtend zijn ontslag aan.
Dat een Raad van Toezicht vertrekt na een vertrouwensbreuk met de medezeggenschap is een primeur. Sinds de jaren negentig iedere universiteit verplicht een raad van toezicht heeftBijzondere universiteiten, zoals de VU, de Radboud Universiteit en Tilburg University hebben een stichtingsbestuur met gelijkaardige bevoegdheden. is dat nog nooit gebeurd. De kwestie raakt aan misschien wel het meest diepgewortelde probleem in het bestuur van Nederlandse universiteiten: wie is de baas? Is dat de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap die via de Raad van Toezicht een vinger in de pap heeft? Of is dat de medezeggenschap die studenten en medewerkers van de universiteit vertegenwoordigt?
Zolang de Raad van Toezicht gesteund werd door minister Bussemaker hoefde hij zich geen zorgen te maken over zijn positie; de medezeggenschap kon Nicolaï en consorten niet tot aftreden dwingen. Het opgezegde vertrouwen zou ongetwijfeld tot vervelende situaties hebben geleid, aangezien de medezeggenschap en de Raad van Toezicht in een aantal gevallen tot elkaar veroordeeld zouden zijn. Denk maar aan de benoeming van het nieuwe lid van het College van Bestuur (het hoofd financiën van de HvA) of bij de aanstaande herbenoeming van Huib de Jong of Hans Amman.
De aangekondigde vertrouwensstemming was bovenal echter een duidelijk signaal aan zowel de Raad van Toezicht en minister Bussemaker: de UvA wil meer autonomie en minder bemoeienis vanuit Den Haag.
