‘We hebben lang zonder Pfas gekookt en gebakken, dus dat kan nu ook’
Volgens een analyse van het RIVM krijgen mensen in Nederland te veel van het gevaarlijke Pfas binnen. UvA-hoogleraar Annemarie van Wezel doet onderzoek naar Pfas. Zij ziet ook gevaren, maar heeft toch wat vraagtekens bij het RIVM-onderzoek. ‘Er is nog te weinig bekend over de giftigheid voor milieu én mensen.’
De afkorting Pfas staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. Deze stoffen zijn niet natuurlijk; mensen hebben ze gemaakt. Ze zijn onder meer handig voor antiaanbakpannen, regenjassen en blusschuim, omdat ze goed zijn in het afstoten van vet, vuil en water. Maar ze zijn schadelijk voor het milieu en voor mensen. Ze zijn namelijk moeilijk afbreekbaar. En onderzoek laat zien dat ze het menselijk immuunsysteem op een verkeerde manier kunnen beïnvloeden.
UvA-hoogleraar Annemarie van Wezel laat weten dat de cijfers over de inname van Pfas die het RIVM voor het onderzoek gebruikt, afkomstig zijn uit 2011. ‘In die tijd waren de detectiemethodes niet zo nauwkeurig als nu en werden nog niet zoveel verschillende Pfas gemeten als met nieuwere methoden mogelijk is. Het is aanbevelingswaardig om de berekeningen van het RIVM nog eens uit te voeren op basis van meer recente en gevoeligere metingen.’
Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid & Milieu (RIVM) heeft onderzoek gedaan naar de hoeveelheid Pfas die mensen in Nederland binnenkrijgen via voedsel en drinkwater. Hieruit blijkt dat in Nederland de inname van Pfas hoger is dan wat de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) veilig acht.
Het RIVM schrijft dat ‘mensen zelf weinig kunnen doen om Pfas in voedsel en drinkwater te vermijden’. Wel geeft het instituut het advies om geen gewassen te eten die afkomstig zijn uit moestuinen binnen een straal van 1 kilometer van chemiebedrijf Chemours in Dordrecht en uit volkstuincomplex Sluisdijk in Helmond dat dicht bij het poederverwerkingsbedrijf Custom Powders ligt. Bij beide bedrijven komt Pfas vrij.
Weinig bekend over giftigheid
Hoogleraar Environmental Ecology Annemarie van Wezel maakt deel uit van het internationale project Perforce3 dat ook onderzoek doet naar blootstelling aan Pfas. Dit project bekijkt onder andere hoe we kunnen voorkomen dat deze stoffen in drinkwater terechtkomen. ‘Wij hebben gevoelige meetmethodes ontwikkeld die ook tientallen Pfas tegelijk kunnen meten.’
Daarnaast probeert Van Wezel in een tweede project met collega’s te bekijken wat Pfas betekent voor ecosystemen. ‘Daar is nog niet zoveel onderzoek naar gedaan. Er is te weinig bekend over de giftigheid van Pfas voor het milieu én mensen.’
‘We weten dat je Pfas eveneens kunt binnenkrijgen door de stoffen in te ademen. Die kunnen afkomstig zijn van fabrieken of tapijten met coatings in de woning,’ vertelt Van Wezel. ‘Verder komen we via onze huid in aanraking met Pfas via kleding, zoals regenjassen. Doordat we die kleding wassen of doordat ze beschadigen, kunnen Pfas weglekken naar het milieu. In welke mate mensen hieraan worden blootgesteld is niet bekend. In Europa staan ook maar honderd soorten Pfas in Europa geregistreerd. Maar er zijn wel duizenden stoffen die tot Pfas behoren.’
Volgens het RIVM kun je zelf niet echt voorkomen dat je in aanraking komt met Pfas via voedsel en drinkwater. Maar je kunt natuurlijk wel het gebruik van producten met Pfas vermijden. Hoe doe je dat?
- Bak met pannen van plaatstaal of gietijzer in plaats van pannen met een antiaanbaklaag van Pfas.
- Wil je echt geen afstand doen van je Pfas-antiaanbakpan? Let dan op of die niet beschadigt. Het is namelijk nog onduidelijk of je dan in aanraking komt met Pfas. Volgens Trouw moet je ook uitkijken dat de pan niet te heet wordt. De krant schrijft dat bij temperaturen boven 300 graden Celsius de antiaanbaklaag waar Pfas in zit, kan loslaten.
- Je kunt ook een pan kopen die op het lijstje van Pfas Central staat. Deze organisatie houdt alle informatie over Pfas bij. Op de website van Pfas Central kun je verder zien welke regenjassen, schoenen, cosmetica en tapijten Pfas-vrij zijn.
Registratie en alternatieven zijn nodig
Volgens Van Wezel is het belangrijk om die verschillende soorten Pfas goed te registreren. ‘Dan weten we beter in welke producten Pfas zitten en waar ze mogelijk kunnen weglekken.’
In veel producten zitten nog Pfas en daardoor komen we deze stoffen nog in het milieu tegen. ‘Hoe meer hiervan in het milieu terechtkomt, hoe schadelijker het wordt,’ zegt Van Wezel. ‘We moeten het gebruik van Pfas sterk limiteren. Waar het niet nodig is, moeten we het vervangen door een niet-schadelijk alternatief. De EU denkt eraan om het gebruik van Pfas te beperken zodat deze stoffen alleen in essentiële producten voorkomen en verder verboden zijn. Een aantal soorten Pfas, zoals PFOA, zijn al verboden in de EU.’
We kunnen zonder
‘Tot circa het midden van de vorige eeuw hebben we zonder Pfas geleefd. Ik ben geen pannenexpert, maar koken en bakken zonder Pfas kan. Dat geldt niet voor alles. Zo lijkt het lastig om een veilig alternatief voor brandweermankleding te vinden. Pfas werkt namelijk brandvertragend.’
Toch zijn er al veel opties die kunnen helpen om het weglekken en de emissie van Pfas te beperken. ‘De fabriek Chemours in Dordrecht had veel Pfas-uitstoot. Die fabriek heeft nu een installatie die de emissie met 99 procent vermindert. Dat is een forse reductie.’
