Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Het is een levensgeschiedenis waar een historicus z’n vingers bij aflikt: het verhaal van de zestiende-eeuwse diplomaat Samuel Pallache. Als telg van een Joodse familie van Spaanse origine groeit hij op in het Marokkaanse Fez. Zijn leven lang schippert hij tussen de islamitische en Europese wereld, tussen rijke vorstenhuizen en zijn eigen moeizame bestaan en tussen wat wel en wat niet door de beugel kan. Hij werkt als diplomaat van de Marokkaanse sultan in Amsterdam en Den Haag, maar ook als koopman, agent, dubbelspion en zelfs als kaper op de Atlantische Oceaan. Hoogleraar religiewetenschappen Gerard Wiegers ontdekte in de jaren negentig een tot dan toe onbekende correspondentie tussen Pallache en de Spaanse vorst en stortte zich met de Spaanse hoogleraar Mercedes García-Arenal op het levensverhaal van Pallache. Vorige maand verscheen de resulterende biografie in het Nederlands bij Amsterdam University Press.

Gerard Wiegers Gerard Wiegers

Wat is het aan Samuel Pallache dat u greep?
‘Zijn leven vormt een interessant venster om de verhoudingen tussen de islamitische wereld en Europa in die tijd door te bezien. En zijn geschiedenis staat niet op zich, maar biedt inzicht in de omstandigheden waaronder andere Marokkaanse Joden zich moesten handhaven. Die Joden waren veelal afkomstig uit Spanje, waar ze eind vijftiende en begin zestiende eeuw werden gedwongen tot bekering of verbanning. Door hun kennis van de Europese cultuur en talen en hun relatief neutrale positie van buitenstaander in Marokko, belandden zij vaak in functies van vertaler of diplomaat en vervulden ze een brugfunctie tussen Marokko en Europa. Dat geldt ook voor Pallache, al was dat niet altijd eenvoudig voor hem.’

Welk moment in Pallaches leven is exemplarisch voor de moeilijke positie waarin hij verkeerde? ‘Het moment waarop hij in Engeland gearresteerd werd wegens piraterij. Pallache zat op een kaapschip dat voer onder Marokkaanse vlag, maar dat eigenlijk in opdracht van de Republiek der Nederlanden op kaaptocht was om de Spaanse vijand te verzwakken. Bij de Azoren hadden Pallache en de andere kapers succes en maakten ze een Spaans schip buit, maar op de terugreis dwong noodweer hen in Engeland aan te meren. Een hoge Spaanse diplomaat vroeg om vervolging van Pallache op beschuldiging van piraterij. Hij spendeerde maanden in Londense gevangenschap, hetgeen hem financieel en fysiek te gronde richtte. Hij stierf kort daarna.’

Welke parallellen ziet u tussen de tijd van Pallache en de huidige tijd?
‘Onder invloed van migratie schuiven de islamitische en Europese werelden ook nu in elkaar en ook nu staan religieuze identiteiten weer onder druk, net als de Joodse identiteit van Pallache. Er is nu een meerderheid van liberaal denkenden die kritiek uiten op religiositeit. Zo staan ritueel slachten en besnijdenis van jongens nu ook ter discussie.’

Is er ook een les die we nu kunnen trekken uit de tijd van Pallache?
‘Dat weet ik niet goed. In ieder geval kun je zien dat religieuze identiteiten niet zomaar verdwijnen en dat religie niet louter een privézaak wordt. Lange tijd is wel voorspeld dat dit onder invloed van modernisering zou gebeuren. Individuen en groepen kunnen zich – al dan niet onder dwang – bekeren of mensen kunnen identiteiten simuleren, maar ondertussen blijft religie op één of andere manier voortleven.’

Op 2 september om 17.00 uur vindt de presentatie van het boek plaats in het Joods Historisch Museum.