In het noorden van Namibië leven de Himba, een van de weinig overgebleven inheemse volken in de wereld. Op hun exotische uiterlijk en traditionele leefwijze komen ieder jaar meer toeristen, fotografen en filmmakers af die op zoek zijn naar iets authentieks. Die trek heeft geleid tot een industrie waar ook de Himba actief aan mee doen. Marijn Kraak, antropoloog en opleidingscoördinator Culturele antropologie aan de UvA, maakte er de documentaire Authenticized over, die aanstaande donderdag in première gaat in EYE.
In die documentaire portretteert Kraak niet de Himba, maar de authenticiteitsindustrie waar zij deel van uitmaken – een wereldwijd fenomeen. ‘Overal zie je koffietafelboeken liggen met inheemse volken,’ vertelt Kraak. ‘In de Kunene-regio, waar de Himba leven, is het gewoon druk. In het hoogseizoen rijden de toeristenbussen af en aan. De Himba-toer gaat de dorpen af, doet een rondje compound, het fotomoment, de markt. Het is helemaal geen primitieve, geïsoleerde stam, zoals wij dat graag geloven. Dat geloof zegt meer over ons dan over de situatie daar. ’ Kraak wil daar geen moreel commentaar op leveren, benadrukt ze, maar vraagt zich af: waar komt die behoefte vandaan? Hoe is die markt ontstaan?
Authenticized trailer from Zuis Film on Vimeo.
Kraak is van huis uit cultureel antropoloog en stuitte voor het eerst op het fenomeen toen ze voor haar masterscriptie in Namibië onderzoek deed naar aanleiding van het RTL-programma Groeten uit de Rimboe. Het eerste seizoen daarvan speelde zich af bij de Himba en had een fel publiek debat teweeggebracht. Kraaks scriptie leidde tot een boek en ze keerde nog een paar keer terug.
Ze zag hoe sterk de Himba verwikkeld zijn in die economie van het authentieke, door tegen betaling aan de authenticiteitsbehoefte te voldoen. Daarmee zijn ze voor hun levensonderhoud afhankelijk geworden van hun eigen representatie. Naast het economische belang is het ‘performen’ ook een manier voor de Himba om hun cultuur te reproduceren en door te geven aan de volgende generatie, vertelt Kraak. ‘Aan de andere kant portretteren westerlingen hen op basis van hun anders-zijn als tegenwicht van hun eigen moderniteit.’
Dat gebeurt ook in de reality shows waar westerlingen in een Afrikaans dorp worden geplempt, met Welkom bij de Kamara’s, waarin BN’ers voor de gek worden gehouden door acteurs, als nieuwste exponent. Kraak: ‘Door acteurs te gebruiken in plaats van de inheemse bevolking weten ze de discussie over uitbuiting te ontwijken, maar het is wel weer een beeld dat bol staat van de clichés en stereotypen. Door de ander zo vreemd, raar, vies, gek en anders mogelijk te portretteren hou je ze op veilige afstand en kan je je eigen culturele waarden bevestigen.’
Voor Authenticized keek Kraak met filmmakers Reimer van Tuinen en Karel Poortman naar de Himba zelf, naar de toeristen en volgden ze andere filmmakers en fotografen. Zelf namen ze zo ook deel aan die authenticiteitsindustrie, geeft Kraak toe. Ook zij moesten vaak betalen om de inheemse bevolking vast te leggen. Maar, zegt ze, ‘de ene filmmaker is de andere niet. Het gaat ook om integer zakendoen. Een klacht van de Himba is dat er te weinig tijd word genomen om duidelijke afspraken te maken. Hun beeltenis wordt vaak verkocht voor veel geld en de vraag is hoeveel daarvan bij hen terecht komt. Maar goed, het gaat niet expliciet om die exploitatie-discussie, maar om waar de behoefte vandaan komt. Deze film gaat over een global issue.'
Authenticized wordt donderdag 19 december 19.00 uur eenmalig vertoond in Eye. Daarna is er een interview met de makers, geleid door NRC-criticus Hans Beerekamp. Online kaartjes: regulier € 10,00; kind: € 7,50; vriend: € 7,50; met korting (student): € 8,50. Zie voor meer Authenticized deze website.
In die documentaire portretteert Kraak niet de Himba, maar de authenticiteitsindustrie waar zij deel van uitmaken – een wereldwijd fenomeen. ‘Overal zie je koffietafelboeken liggen met inheemse volken,’ vertelt Kraak. ‘In de Kunene-regio, waar de Himba leven, is het gewoon druk. In het hoogseizoen rijden de toeristenbussen af en aan. De Himba-toer gaat de dorpen af, doet een rondje compound, het fotomoment, de markt. Het is helemaal geen primitieve, geïsoleerde stam, zoals wij dat graag geloven. Dat geloof zegt meer over ons dan over de situatie daar. ’ Kraak wil daar geen moreel commentaar op leveren, benadrukt ze, maar vraagt zich af: waar komt die behoefte vandaan? Hoe is die markt ontstaan?
Authenticized trailer from Zuis Film on Vimeo.
Kraak is van huis uit cultureel antropoloog en stuitte voor het eerst op het fenomeen toen ze voor haar masterscriptie in Namibië onderzoek deed naar aanleiding van het RTL-programma Groeten uit de Rimboe. Het eerste seizoen daarvan speelde zich af bij de Himba en had een fel publiek debat teweeggebracht. Kraaks scriptie leidde tot een boek en ze keerde nog een paar keer terug.
Ze zag hoe sterk de Himba verwikkeld zijn in die economie van het authentieke, door tegen betaling aan de authenticiteitsbehoefte te voldoen. Daarmee zijn ze voor hun levensonderhoud afhankelijk geworden van hun eigen representatie. Naast het economische belang is het ‘performen’ ook een manier voor de Himba om hun cultuur te reproduceren en door te geven aan de volgende generatie, vertelt Kraak. ‘Aan de andere kant portretteren westerlingen hen op basis van hun anders-zijn als tegenwicht van hun eigen moderniteit.’
Dat gebeurt ook in de reality shows waar westerlingen in een Afrikaans dorp worden geplempt, met Welkom bij de Kamara’s, waarin BN’ers voor de gek worden gehouden door acteurs, als nieuwste exponent. Kraak: ‘Door acteurs te gebruiken in plaats van de inheemse bevolking weten ze de discussie over uitbuiting te ontwijken, maar het is wel weer een beeld dat bol staat van de clichés en stereotypen. Door de ander zo vreemd, raar, vies, gek en anders mogelijk te portretteren hou je ze op veilige afstand en kan je je eigen culturele waarden bevestigen.’
Voor Authenticized keek Kraak met filmmakers Reimer van Tuinen en Karel Poortman naar de Himba zelf, naar de toeristen en volgden ze andere filmmakers en fotografen. Zelf namen ze zo ook deel aan die authenticiteitsindustrie, geeft Kraak toe. Ook zij moesten vaak betalen om de inheemse bevolking vast te leggen. Maar, zegt ze, ‘de ene filmmaker is de andere niet. Het gaat ook om integer zakendoen. Een klacht van de Himba is dat er te weinig tijd word genomen om duidelijke afspraken te maken. Hun beeltenis wordt vaak verkocht voor veel geld en de vraag is hoeveel daarvan bij hen terecht komt. Maar goed, het gaat niet expliciet om die exploitatie-discussie, maar om waar de behoefte vandaan komt. Deze film gaat over een global issue.'
Authenticized wordt donderdag 19 december 19.00 uur eenmalig vertoond in Eye. Daarna is er een interview met de makers, geleid door NRC-criticus Hans Beerekamp. Online kaartjes: regulier € 10,00; kind: € 7,50; vriend: € 7,50; met korting (student): € 8,50. Zie voor meer Authenticized deze website.
