Suïcide is ook een cultureel probleem, constateert UvA-promovenda
Bij zelfmoord wordt wereldwijd vaak gedacht aan psychische problemen. Promovenda en psychotherapeut Indra Boedjarath zag in haar praktijk dat zelfmoord ook culturele wortels kan hebben en wijdde er haar proefschrift Culture and Suicide. An exploration of cultural factors involved in suicide aan. ‘In de Indiase cultuur verwijzen veel teksten, liedjes en Bollywoodfilms naar suïcide.’
Indra, je werkt als psychotherapeut in de praktijk, hoe kwam je op het idee voor het onderzoek?
‘Dat kwam door een onderzoek van de GGD in de jaren negentig. Dat onderzoek bracht in kaart wie er in Den Haag op de spoedeisende hulp terecht kwamen na een suïcidepoging. Hindoestaanse meisjes en jonge vrouwen bleken heel hoog te scoren. Ook in mijn praktijk zag ik deze doelgroep. Dat fascineerde me: wat maakt dat deze groep mensen vaker de hand aan zichzelf slaat? De problemen die in deze doelgroep speelden waren vanuit psychologisch oogpunt vrij licht: een ruzie tussen kinderen en ouders over willen uitgaan en dat niet mogen. Vaak was er een gebrek aan bewegingsvrijheid. De botsing tussen normen en waarden van de ouders en de cultuur waarin het kind opgroeide. Het waren sociaal-culturele oorzaken en geen depressieve klachten die leidde tot een stap om het leven te beëindigen.’
Waarom is er minder bekend over sociaal-culturele oorzaken?
‘Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat negentig procent van alle suïcides wordt veroorzaakt door psychische klachten en met name depressie. Daar zijn veel behandelwijzen van suïcide op gebaseerd. Er wordt vanuit een bril van psychische klachten gekeken. Dat doe ik ook, zo ben ik geschoold. Maar het Amerikaanse onderzoek vond plaats in westerse landen, onder patiënten die al opgenomen waren met psychische klachten. Hetzelfde onderzoek uitgevoerd in China en India leverde veel lagere percentages op. Maar die resultaten vinden hun weg niet naar de algemene kennis, daar overheerst het westerse denken. Dat is een stiekeme missie van mij, om vraagtekens te zetten bij het algemene, westerse denken en te laten zien dat er ook andere werkelijkheden zijn.’
Je koos voor je onderzoek zes landen uit de Indiase diaspora, waaronder Nederland. Hoe kwam je tot deze keus?
‘De Indiase diaspora is ontzettend groot, er wonen dertig miljoen Indiase mensen buiten India verspreid door landen in de hele wereld. Daarom heb ik alleen gekeken naar zes landen (Nederland, Guyana, Trinidad, Tobago, Mauritius en Fiji) waar de meeste Indiërs wonen uit de Noord-Indiase deelstaten Bihar en Uttar Pradesh. Uit deze twee deelstaten werden na de afschaffing van de slavernij contractarbeiders gehaald vanwege het tekort aan arbeidskrachten. Binnen het Europese vasteland woont de grootste groep Indiase-Hindoestanen met Surinaamse wortels in Nederland.’
‘Tijdens de contractarbeidersperiode lag het aantal suïcides onder Indiërs hoog. Indiërs in Fiji bijvoorbeeld pleegden in de tijd meer dan driehonderd keer zo vaak suïcide als de oorspronkelijk Fijiër. Ongetwijfeld zal dat aan de omstandigheden hebben gelegen, maar waarom gingen de Indiërs over tot suïcide? Waarom niet drinken, of weglopen, noem maar op. Dat gaf mij een aanwijzing om op zoek te gaan naar iets dat intrinsiek is aan de cultuur. Dat er een relatie is tussen cultuur en suïcide is vaker onderzocht. Alleen hoe dat precies in elkaar zit, daarover wordt in de literatuur niet gesproken.’
Hoe zit de relatie tussen cultuur en suïcide in elkaar?
‘Daarvoor ben ik opzoek gegaan naar de verklaring die bij mensen uit de omgeving leven na een suïcide. Zo heb ik ontdekt dat veel teksten en liedjes, maar ook Bollywoodfilms, verwijzen naar suïcide. Het concept is zo alom vertegenwoordigd dat het als vanzelfsprekend wordt ervaren. Ook is er het begrip reïncarnatie in de Hindoestaanse cultuur, het geloof in ander leven na de dood. Uit onderzoek blijkt dat dat de drempel naar suïcide kan verlagen. In mijn onderzoek heb ik dat niet een op een gevonden, maar afgeleide concepten die hinten naar reïncarnatie - zoals karma - ben ik wel tegengekomen. Ik heb een instrument gecreëerd om de culturele factoren te benoemen. Dat is een vingeroefening, ik wil daar niet pretentieus over doen, maar dat kan verder ontwikkeld worden.’
Wat brengt mensen uiteindelijk tot zelfmoord?
‘Vaak spelen eergevoelens een rol. Eer kan heel beklemmend werken. Dat komt ook in andere culturen voor. In de Surinaams-Hindoestaanse cultuur is eer heel erg gekoppeld aan prestatie. Verwachtingen van ouders over het academische succes van hun kinderen. In India is er een piek in suïcides in examenperiodes.’
Hoe kunnen deze inzichten de praktijk helpen?
‘Door de inzichten op te nemen in de richtlijnen en behandelwijzen. In de praktijk moet je er niet direct ervanuit te gaan dat er psychische problemen spelen. Want als je een cultureel probleem behandelt als een psychisch probleem dan ga je aan de verkeerde knoppen draaien. Dan stop je iemand vol met pillen, of laat je iemand gedwongen opnemen… daar bereik je niets mee. Als je weet wat de oorzaak is, dan kun je daarover in gesprek gaan. Ik ontken de psychische factoren niet, sterker nog, ik werk ermee. Maar suïcide is een multifactorieel fenomeen dat door verschillende factoren veroorzaakt kan worden waaronder cultuur. Ik zou willen dat dit veel meer op het netvlies komt van de hulpverleners.’
Promotie 22 december om 16.00 uur. Locatie: Agnietenkapel. Toegang: vrij.
Denk jij aan zelfmoord? Neem contact op met 113 Zelfmoordpreventie 0800-113 (gratis) of chat op 113.nl.
