Klimaatmodellen te positief: regenwoud slaat niet meer CO₂ op bij toename CO₂ in atmosfeer
Veel klimaatmodellen houden er rekening mee dat wanneer de CO₂ in onze atmosfeer stijgt, de tropische regenwouden meer CO₂ zullen opslaan. Dat blijkt minder dan gehoopt, toont paleoecoloog William Gosling (IBED) aan. Vocht en bosbranden blijken een grotere rol te spelen dan broeikasgassen.
‘Een van de aannames waar veel klimaatmodellen op leunen, is dat planten harder groeien wanneer er meer CO₂ is in de atmosfeer,’ legt William Gosling van het UvA Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica (IBED) uit aan de telefoon. ‘Er is meermaals bewezen dat wanneer je een plant in een klimaatkamer meer CO₂ geeft, die beter groeit. Wij hebben onderzocht hoe dat werkt in een ecosysteem, en de resultaten zijn daar toch anders.’
Daarvoor keek Gosling samen met een internationaal onderzoeksteam uit Nederland, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk naar het Bosumtwimeer, een miljoenenjaren oud kratermeer in Ghana. Gosling: ‘Wat nieuw is aan deze studie is dat we niet alleen naar de vegetatie keken, maar ook in een straal van tien tot twintig kilometer om het meer naar allerlei andere factoren zoals dieren, bosbranden en de waterhuishouding. Hoe functioneert het systeem en welke factoren veroorzaken veranderingen?’
IJskernen
Daarvoor keken de onderzoekers met behulp van ijskernenIJskernen zijn cilindervormige monsters van ijs van een gletsjer of ijskap 500.000 jaar terug in de tijd. Daar zagen ze op verschillende tijdstippen in de geschiedenis veranderingen van honderd deeltjes per miljoen deeltjes (ppm) in atmosferische CO₂. Gosling: ‘Toen was koolstofdioxide in de lucht niet zo hoog als nu, maar het niveau veranderde even sterk. Wij wilde weten hoe die uitschieters veranderingen in de vegetatie beïnvloedde.’
Hoe de onderzoekers de data ook tegen het licht hielden, ze vonden geen bewijs dat het CO₂-gehalte in de lucht de vegetatie beïnvloedde. Wel ontdekten ze dat de hoeveelheid vocht, bosbranden en de aanwezigheid van herbivoren een grote rol speelt bij veranderingen in vegetatie. Gosling: ‘Het is eigenlijk heel simpel, als je veel CO₂ in de lucht hebt, en het bos verbrandt elk jaar tot as, dan groeit er geen bos. Maar een heleboel wereldwijde klimaatmodellen nemen het CO₂-effect wél mee in het model als ze toekomstprojecties maken, terwijl ze bosbranden niet meenemen.’
Daarmee hoeven we de bestaande klimaatmodellen nog niet over boord te kieperen, zegt Gosling. ‘Maar dit onderzoek geeft wel richting in hoe we de modellen kunnen verbeteren. Zo zouden we de parameters bosbranden, vochtigheid en het aantal dieren in het landschap moeten toevoegen.’
Het Bosumtwimeer is – naast een fantastisch archief om te zien hoe de wereld de afgelopen miljoenen jaren is veranderd – slechts één onderzoekslocatie. Gosling wil het onderzoek graag uitbreiden naar andere locaties in Afrika, die wellicht wat minder ver teruggaan in de tijd. Ook lieten de onderzoekers zich inspireren door het artikel van tropisch bioloog Caroline Lehmann, aan de universiteit van Edinburgh. Zij onderzocht ecosystemen in bossen in Afrika, Zuidoost-Azië en Zuid-Amerika en ontdekte dat de ecologische relaties verschillende per continent. Gosling: ‘Wij zouden dezelfde aanpak willen gebruiken om te zien of we in meren in Zuid-Amerika of Zuidoost-Azië dezelfde resultaten vinden.’
Achtduizend kilometer regenwoud
Wat leert deze studie ons over klimaatverandering? Gosling: ‘We kunnen niet aannemen dat de natuur ons gaat redden en dat tropische regenwouden de CO₂ wel weer opnemen. We weten dat seizoensinvloeden zullen toenemen in de tropen, waardoor het droogte seizoen en daarmee de kans op bosbranden groter wordt. Het heeft geen zin om tropische regenwouden te planten of te herstellen in gebieden die in de komende vijftig jaar alsmaar droger zullen worden.’
Met het laatste doelt Gosling op het bosplantinitiatief de Great Green Wall. Dit miljardenproject, gesponsord door de VN wil achtduizend kilometer regenwoud aanplanten van West- naar Oost-Afrika om uitbereiding van de Sahara te voorkomen. Gosling: ‘Als je uit onze studie je lessen trekt, dan kun je je afvragen of dit de juiste plek is om nieuw bos aan te planten. Zeker als je meeneemt dat over vijftig jaar, wanneer een tropische boom volwassenheid bereikt, de droogte daar alleen maar is toegenomen.’
Toch wil Gosling graag met een positieve noot afsluiten, ‘anders wordt het een beetje deprimerend’. Zijn onderzoek geeft juist handvatten in wat we kunnen doen om de negatieve feedbackloop om te draaien. ‘We kunnen meer inzetten op acties om vocht te behouden en bosbranden te voorkomen. Als je bossen planten in vochtige omgevingen dan kunnen de bomen CO₂ opnemen én hebben ze een positief effect op de lokale vochtbalans. Zo kun je de cirkel rond krijgen.’
De onderzoekers publiceerden hun resultaten in het wetenschappelijk tijdschrift Science.
