Bingewatchen | ‘Het eind van The Father vond ik veel te simplistisch’
Tijdens de coronacrisis kijken we meer dan ooit. In de rubriek Bingewatchen met UvA’ers vragen we UvA-medewerkers om een film of serie te kijken die verband houdt met hun vakgebied. Deze keer: UvA-promovendus Susanne van den Buuse (38, antropologie), die onderzoek doet naar zelfredzaamheid en eigen regie in de ouderenzorg, over de Brits-Franse dramafilm The Father. ‘In de ogen van Olivia Colman zie je zo veel pijn en kwelling.’
Welk cijfer geeft u deze film?
‘Een 9. Ik heb dementie nog niet vaak belicht zien worden vanuit het perspectief van de mens met dementie, zoals in deze film. Ik ben naast mijn promotieonderzoek ook onderzoeker bij Alzheimer Nederland, en daar zeggen we: praat niet óver mensen met dementie, maar mét ze. Anthony Hopkins is 90 procent van de tijd zelf aan het woord, dat is heel krachtig. Hij is overigens fantastisch als vader Anthony, zijn spel is heel theater-achtig, en Olivia Colman is geweldig als dochter Anne. In haar ogen zie je alle pijn en kwelling, ze probeert het zo goed te doen voor haar vader. Hun acteerprestaties zijn zeker onderdeel van die 9.’
In The Father volgen we een hoogbejaarde man met dementie die in zijn eentje in Londen woont. Hij weigert de verpleeghulp die zijn dochter voor hem probeert te regelen. Zij vindt de hulp noodzakelijk omdat ze zelf van plan is naar Parijs te verhuizen met een nieuwe partner. Maar is dat wel wat het lijkt? De film is gebaseerd op het toneelstuk Le Père, in 2012 geschreven door auteur en filmregisseur Florian Zeller, dat samen met La Mère en Le Fils onderdeel vormt van een trilogie.
Regie: Florian Zeller
Cast: Anthony Hopkins, Olivia Colman, Rufus Sewell, Imogen Poots
Duur: 97 minuten
Kijken via: verschillende bioscopen in Nederland
Ziet u parallellen tussen de film en de dagelijkse praktijk in de ouderenzorg?
‘Wat me opviel, was het fenomeen van de zorgweigeraar: iemand die beweert dat er eigenlijk niets mis is, terwijl hij of zij wel degelijk hulp nodig heeft. Hoofdpersoon Anthony verliest in de film grip op de realiteit – hij herkent, net als de kijker, op een bepaald moment zijn huis en dochter niet meer – maar hij herhaalt dat hij geen zorg behoeft. Dochter Anne zegt uiteindelijk dat de ingeschakelde hulp voor háár bedoeld is.
Zo’n leugentje om bestwil komt vaak voor: familieleden verstoppen bijvoorbeeld autosleutels omdat iemand nog wil autorijden, of ze leiden iemand even snel af als-ie boos is. Mantelzorgers moeten daarin soms een lastige afweging maken, want mensen met dementie hebben ook heel heldere momenten en kunnen zich door die leugentjes erg gekrenkt voelen. In de film zie je dat wanneer Anthony woedend wordt als hij vermoedt ‘als klein kind’ te worden aangesproken.’
Mensen denken bij dementie vaak aan vergeetachtigheid, maar in de film zien we dat het veel meer is dan dat.
‘Ja, het laat zien dat het gaat om begrip van de wereld. Dingen zijn niet meer logisch: je meubels en familieleden lijken niet meer hetzelfde, je verliest motoriek waardoor je geen trui meer kunt aantrekken of je vergeet in welke volgorde je thee moet zetten. Als kijker weet je ook niet precies wat er gebeurt: is Anthony nou wel of niet geslagen? Is zijn dochter nu wel of niet naar Parijs vertrokken? En heeft ze gisteren nu wel of geen kip gebraden? Dat werkt frustrerend. Het maakt mensen met dementie ook moe: ze blijven zoeken naar logica. Je kunt uiteindelijk beter uitgaan van de realiteit van de persoon met dementie, dan dat je blijft herhalen welke dag het vandaag is. In dat opzicht dwingt dementie ons het cognitieve deel los te laten, bijvoorbeeld door samen te wandelen en te koken en door niet zo bezig te zijn met het tijdstip of de dag van de week.’
Waren er ook dingen die u minder goed vond?
‘Ik vond het eind niet zo sterk. Hij woont dan in het verpleeghuis, al lijkt het eerst nog op zijn oude slaapkamer. Al snel begint hij om zijn moeder te roepen. Dat was op het randje, bijna karikaturaal: eerst is het een welbespraakte man in de eerste fase van dementie die voor zo’n 60 procent nog weet wat er aan de hand is, en dan is hij opeens heel ver heen, alsof we tien jaar verder zijn. Die simplificatie haalt de complexiteit van dementie onderuit.’
Heeft u nog tips voor mensen die meer over dit onderwerp willen zien?
‘Er zijn een paar soortgelijke films, denk aan Still Alice en Amour. Maar ik wil vooral de SBS6-serie Restaurant Misverstand aanraden, een project waaraan Alzeimer Nederland heeft meegewerkt. In de serie runnen personen met dementie samen met chefkok Ron Blaauw een tijdelijk restaurant: ze werken bijvoorbeeld in de bediening of als host. Ze worstelen met prikkels en instructies, maar je ziet ook hoeveel kracht en positiviteit ze opdoen door iets zinvols te doen. Het komt voor dat mensen vervolgens niet meer achteruitgaan of dat hun toestand zelfs verbetert.
Zodra je de diagnose dementie krijgt, verandert je leven ingrijpend. Je kan meestal niet meer werken en je moet je rijbewijs inleveren. We denken daarom al snel dat het leven geen zin meer heeft als je dementie hebt. Door die serie zie je hoe het wel zin kan hebben. Gelukkig, want mensen leven soms wel tien jaar met de ziekte, en dan hebben we het nog niet eens over de 15.000 mensen met dementie die jonger zijn dan 65 als ze de ziekte krijgen (het totale aantal mensen met dementie in Nederland is 290.000, red.). Daarover zou ook nog een film gemaakt mogen worden: de gezinsman van 45 die dementie krijgt. Zoiets zou het plaatje van de ziekte nog completer maken.’
