Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Vladimir Fedotov (Unsplash)
wetenschap

UvA’ers: Brits coronarekenmodel gebrekkig, aantal doden kan vier keer zo hoog zijn

Marleen Hoebe,
15 maart 2021 - 11:31

Een groep wetenschappers is erachter gekomen dat het rekenmodel dat voorspellingen doet over de coronasituatie in Groot-Brittannië een flinke mate van onzekerheid heeft. Zij laten zien dat het voorspelde aantal coronadoden wel vier keer hoger kan zijn. UvA’er en CWI’er Daan Crommelin: ‘Het zou mooi zijn als we ook wat meer zicht op het rekenmodel van het RIVM hadden.’

Het RIVM gebruikt rekenmodellen om te simuleren hoe de corona-uitbraak verder gaat verlopen. Deze modellen kunnen onder meer inschatten of het aantal besmettingen blijft stijgen, hoeveel ic-bedden de komende maanden bezet zullen raken en welke maatregelen mogelijk gaan helpen om de virusverspreiding in te dammen. Aan de hand van die informatie geeft het RIVM advies over hoe Nederland covid-19 moet gaan bestrijden.

Foto: CWI
Wouter Edeling

Brits model met onzekerheden

Niet alleen Nederland maakt gebruik van zulke modellen. Een team wetenschappers, onder wie Wouter Edeling van het Centrum Wiskunde & Informatica (CWI) en twee bijzonder hoogleraren van de UvA: Daan Crommelin (Korteweg-de Vries Instituut voor Wiskunde, ook werkzaam bij het CWI) en Peter Coveney (Instituut voor Informatica, tevens hoogleraar aan het University College London), hebben een covid-19-rekenmodel uit Groot-Brittannië onderzocht. Dat model wordt onder meer in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten gebruikt om berekeningen te maken.

 

De Nederlandse onderzoekers kwamen tot de conclusie dat dit model aanzienlijke onzekerheden heeft, omdat het bijvoorbeeld lastig is om van tevoren te bepalen hoe goed coronamaatregelen gaan werken. De impact daarvan op voorspellingen was nog niet eerder in kaart gebracht.

 

Lastige inschattingen

Mensen moeten zich aan maatregelen, zoals social distancing of quarantaine bij een coronabesmetting, houden, maar in hoeverre ze dat doen is moeilijk te voorspellen. Sommigen gaan toch nog een boodschap doen als ze een positieve testuitslag hebben gekregen of ze nodigen een groepje vrienden thuis uit, ook al is de regel om maximaal één persoon per dag te ontvangen.

 

Edeling legt uit: ‘Je weet bijvoorbeeld zeker dat het percentage mensen dat daadwerkelijk in quarantaine gaat geen 100 procent is, en ook geen 0 procent. Maar het exacte percentage is ontzettend moeilijk om in te schatten.’

Foto: CWI
Daan Crommelin

Onderzoekers van het Imperial College London (ICL) hielden daar in hun covid-19-model ‘CovidSim’, een soort digitale afspiegeling van de samenleving in Groot-Brittannië, geen rekening mee. Hierdoor blijft het onduidelijk wat de onzekerheidsmarge van de voorspellingen is.

 

Andere resultaten

Edeling, Crommelin en collega’s hebben dit CovidSim-model bekeken. Ze maakten gebruik van moderne rekenmethodes en hielden een scala van percentages aan. Crommelin: ‘In het voorbeeld van mensen die in quarantaine gaan, hielden we bijvoorbeeld 60, 70, 75 procent aan. En daar hebben we een soort kansverdeling overheen gegooid.’

 

‘Hierdoor zagen we behoorlijk andere resultaten,’ aldus Edeling. ‘Wanneer dit model geen rekening houdt met dat het niet bekend is hoe mensen zich aan coronamaatregelen zullen houden, is de voorspelling dat het aantal doden in Groot-Brittannië door covid-19 in een periode van twee jaar zal uitkomen op 10.000. Als je dat wel doet, zie je dat de voorspellingen erg uiteenlopen en dat dit aantal bijvoorbeeld ook op 40.000 kan uitkomen.’ Volgens Edeling is die kans wel klein, maar zou het kunnen. ‘Zonder die aannames krijg je dus best een vertekend beeld van wat een model kan voorspellen.’

‘De Britse overheid liet het virus eerst een beetje gaan, maar naar aanleiding van de modelvoorspellingen veranderde het beleid toch’

Modelvoorspellingen en beleid

Het is niet precies duidelijk in hoeverre overheden dit soort voorspellingen in hun beleidsvorming meenemen, maar ze maken er zeker gebruik van. ‘De onderzoekers van het ICL schreven maart vorig jaar een rapport over de voorspellingen van CovidSim. Dit rapport toonde dat als het land geen maatregelen neemt, de coronasituatie heel erg uit de hand kan lopen. De Britse overheid liet het virus eerst een beetje gaan, maar naar aanleiding van de modelvoorspellingen veranderde het beleid toch.’

 

Het is alleen niet duidelijk of de Britse overheid in haar beleid wel de onzekerheid in de voorspellingen heeft meegenomen, omdat het oorspronkelijke rapport van ICL daar nauwelijks naar kijkt. Waarom gebeurde dat niet?

‘Voor zover wij weten is het model waarmee het RIVM prognoses voor de verspreiding van covid-19 doorrekent niet openbaar’

‘Daar kunnen we alleen maar over speculeren,’ zegt Crommelin. ‘De technieken die wij hebben gebruikt om onzekerheden in modelvoorspellingen systematisch te kwantificeren worden nog erg weinig gebruikt voor epidemiologische modellen. Dus misschien was het onbekendheid. Het is in ieder geval niet makkelijk om onzekerheden van tevoren te bepalen.’

 

RIVM

Bepaalt het rekenmodel van het RIVM dit wel van tevoren? Crommelin: ‘Het RIVM heeft allerlei software waarmee het instituut berekeningen met betrekking tot covid-19 uitvoert publiek toegankelijk gemaakt. Maar niet alles: voor zover wij weten is het transmissiemodel waarmee het RIVM prognoses voor de verspreiding van covid-19 in Nederland doorrekent niet openbaar. In krantenberichten zie ik wel dat bij de grafiekjes over covid-19 een onzekerheidsmarge omheen is getekend. Maar wat het model precies meeneemt, dat weet ik niet. Het zou mooi zijn als we dat wel konden inzien, zodat we mee kunnen denken en eventueel suggesties kunnen doen over hoe die onzekerheid van voorspellingen in kaart te brengen.’