‘We hebben in Nederland ook een Jamie Oliver nodig’
Mensen hebben het steeds drukker en zijn vaak onderweg, daarom wordt er steeds minder gekookt. Verschillende voedselbewegingen proberen dit te veranderen. Promovendus Antonia Mazel onderzocht hoe Slow Food, Michael Pollan en Jamie Oliver het publieke debat over voedsel beïnvloeden. ‘Met je eigen boodschappenmandje kun je de wereld verbeteren.’
Steeds meer mensen besteden aandacht aan een gezonde voeding. Dit komt volgens Mazel omdat voeding iets is wat mensen kunnen controleren in tijden van oncontroleerbare werkonzekerheid en studiedruk. Verschillende voedselbewegingen en activisten proberen mensen op te voeden tot verantwoordelijke en kritische burgers. ‘Deze burgers proberen plezier en eigenbelang te combineren met thema’s zoals duurzaamheid, dierenwelzijn en eerlijke handel. Eten moet lekker, leuk én verantwoord zijn.’
Tijdens haar promotieonderzoek heeft Mazel zich gericht op drie voorbeelden: voedselbeweging Slow Food, publicist Michael Pollan en chef Jamie Oliver. Ze onderzocht verschillende media-uitingen van deze activisten, zoals teksten, boeken, documentaires en tv-programma’s. ‘Veel van het materiaal had ik al voor mijn promotieonderzoek gelezen of gezien, omdat het mij persoonlijk interesseert.’
Politieke invloed
Op basis van deze media-uitingen toont Mazel aan hoe voedsel wordt gepolitiseerd. Als voorbeeld noemt Mazel de slogan ‘Vote with your fork’, waarmee de voedselbewegingen mensen proberen aan te sporen om verantwoorde keuzes te maken en lokale producten te kopen. ‘Het gaat hier om micropolitiek: door zelf duurzame keuzes te maken kun je op globaal niveau verandering bewerkstelligen.’
Toch is het voor de meeste voedselbewegingen lastig om het grote publiek te bereiken. ‘Het blijft vaak preken voor eigen parochie. De boeken van Michael Pollan worden vooral gelezen door mensen die al soortgelijke overtuigingen hebben. Daarom heb ik veel respect voor Jamie Oliver, hij heeft koken en gezond eten voor iedereen toegankelijk gemaakt.’
Ook op politiek niveau heeft Jamie Oliver volgens Mazel veel invloed gehad, bijvoorbeeld bij de invoering van de suikertaks in Engeland. ‘Hij weet met verschillende campagnes, programma’s en kookboeken veel mensen te bereiken. Ik denk dat hij in Engeland hierdoor meer invloed heeft dan het Engelse voedingscentrum.’ Mazel zou in Nederland ook graag een Jamie Oliver willen hebben: ‘Iemand zoals Joris Bijdendijk, hij is nu alleen niet vaak genoeg in de media om het grote publiek te bereiken.’
Ondermijnd door voedselindustrie
De ideeën en termen van voedselbewegingen kunnen ook worden overgenomen door de voedingsindustrie. ‘Enerzijds is dit positief omdat het bewustzijn over goed voedsel wordt verhoogd. Anderzijds gaan waarden verloren wanneer begrippen en slogans worden geëxploiteerd voor marketingdoeleinden. Neem bijvoorbeeld een McDonald’s die een “slow food-burger” op de markt brengt.’ Hierdoor verliezen termen hun politieke waarde, vindt Mazel. Ook kan het mogelijk zijn dat mensen denken dat ze gezond bezig zijn, terwijl het slechts een marketingtruc is.
Gezondheidshypes
Nu er een extreme focus is op gezonde voeding, kunnen sommige activisten en bloggers doorslaan. Soms worden er extreme diëten aanbevolen die in strijd zijn met adviezen van het voedingscentrum. Deze vormen volgens Mazel geen groot gevaar: ‘Deze ongezonde hypes worden gelukkig snel doorgeprikt door kritische mensen, of programma’s zoals Zondag met Lubach. Veel kookprogramma’s en blogs bevatten juist handige tips en recepten die mensen helpen gezonder te eten.’
Toekomst
Mazel, naast promovendus ook docent Voeding & Diëtetiek aan de HvA, verwacht dat de extreme focus op gezondheid zal afnemen, maar dat duurzaamheid een belangrijk onderwerp zal blijven. Mazel: ‘Duurzaamheid is voor mijn studenten een belangrijk onderwerp, ik merk dat ze hier graag meer over willen leren.’ Daarom wil ze in de toekomst meer cursussen over gaan ontwikkelen over voedsel en maatschappij, bijvoorbeeld over hoe voedselverspilling kan worden tegengegaan. ‘Er is ook interesse bij studenten van andere opleidingen, daarom zouden zij het als keuzevak moeten kunnen volgen.’
Antonia Mazel hoopt donderdag 4 april om 14.00 uur in de Agnietenkapel te promoveren op haar proefschrift Governing Food: Media, Politics and Pleasure.
