Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Vinoth Chandar (cc, via Flickr)
wetenschap

‘Sommige artsen zijn veroordelend over euthanasie, ze vinden het laf’

Marleen Hoebe,
6 februari 2019 - 09:07

Veel artsen hebben moeite met euthanasie. Ze vinden het niet altijd nodig of vinden dat de patiënt eerst nog bepaalde zaken moet afhandelen. Maar een patiënt vraagt niet voor niets om euthanasie. Hoe ga je daar als arts mee om? UvA’er Katja ten Cate deed er onderzoek naar. ‘Sommige artsen zijn heel veroordelend, noemen euthanasie de nooduitgang van het leven.’

Medisch-ethicus Katja ten Cate sprak tijdens haar promotieonderzoek 63 artsen van eind dertig tot begin zestig over euthanasie. Vaak duurden de gesprekken wel anderhalf uur of langer. ‘Ze vonden het namelijk erg fijn om te vertellen over de situaties waarin ze terechtkomen,’ legt Ten Cate uit. ‘Hier hebben ze normaal geen tijd voor, om dit soort dingen met elkaar te bespreken.’

Foto: Privéarchief
Katja ten Cate met haar doctorsbul

In de gesprekken vroeg Ten Cate aan de artsen hoe ze naar euthanasie kijken en welke afwegingen ze maken bij het wel of niet meewerken aan euthanasie. ‘Dokters mogen zelf bepalen of ze meewerken aan euthanasie,’ legt Ten Cate uit. ‘Vaak doen huisartsen de euthanasie. Maar als je als huisarts niet wil meewerken aan euthanasie, dan hoeft dat niet.’

 

Niet-natuurlijke dood

De artsen bleken vaak niet consequent te zijn in hun redenering over ‘goed sterven’. ‘Ik merkte dat sommige artsen aan de ene kant zeiden dat ze het heel belangrijk vinden dat mensen sterven zoals ze zelf willen en op een manier die bij hen past, maar dat ze wel grote moeite hebben met euthanasie,’ vertelt Ten Cate. ‘Terwijl je met euthanasie helemaal zelf kunt bepalen wanneer en hoe je sterft. Deze artsen koppelen euthanasie echt los van ‘normaal sterven’. Ze trekken duidelijk een lijn tussen een dood die ‘natuurlijk’ is en euthanasie die niet-natuurlijk is. Met dat niet-natuurlijke aspect van euthanasie hebben ze vervolgens grote moeite, maar je kunt je afvragen hoe natuurlijk sterven nu überhaupt nog is, want tegenwoordig doen we er alles aan om iemand lang in leven te houden met allerlei technische hoogstandjes.’

‘De patiënt wilde geen afscheid nemen van zijn kinderen, maar de arts had de kinderen toch gebeld’

Ten Cate kan met dit onderzoek geen algemeen beeld schetsen van wat alle artsen in Nederland vinden, maar ze kan wel onderwerpen aanwijzen die voor artsen binnen de euthanasiepraktijk belangrijk zijn. ‘Het zijn natuurlijk interviews, dus ik moet het hebben van wat artsen me vertellen, hoe ze nadenken en wat ze doen. Ik was zelf niet aanwezig bij de situaties die de artsen beschrijven.’

 

Ze merkte dat veel artsen die moeite hebben met euthanasie vanwege hun persoonlijke opvattingen over leven en sterven dit niet goed voor zich kunnen houden. ‘Dan vertelde een dokter bijvoorbeeld dat hij of zij het belangrijk vindt dat de patiënt goed afscheid neemt voordat euthanasie plaatsvindt. De patiënt wilde geen afscheid nemen van zijn kinderen, maar de arts had de kinderen toch gebeld om te vertellen dat hun vader doodging. Of een dokter vond dat euthanasie nog niet kon plaatsvinden, omdat een patiënt nog ruzie had met familie. De patiënt moest eerst alles uitpraten.’

 

Patiënt niet veroordelen

Ze vindt niet dat dokters altijd moeten meewerken aan euthanasie, maar ze vindt wel dat je als dokter je persoonlijke visie bij jezelf moet houden. ‘Sommige artsen zijn heel veroordelend, eentje zei bijvoorbeeld: “Euthanasie vind ik iets lafs. Dan neem je de nooduitgang als je het leven niet meer ziet zitten. Je kunt nog zo veel van het leven leren, ook op je sterfbed.” Je mag dit natuurlijk als arts vinden, maar je moet dat niet communiceren naar de patiënt. Een patiënt kan daar namelijk niets mee, die voelt zich vooral veroordeeld. Als patiënt vraag je ook niet zomaar om euthanasie. Je wilt gehoord worden.’

‘Geef de patiënt niet de indruk dat hij of zij fout zit’

Sommige patiënten vragen vooral om euthanasie omdat ze niet afhankelijk willen worden. Ze willen niet dat hun familie hen moet wassen of verder voor hen moet zorgen. Ten Cate: ‘Dokters kunnen dan denken: “Maar er zijn duizenden mensen die afhankelijk zijn van anderen. Waarom kan deze patiënt dat dan niet?” Ik vind het niet professioneel als dokters dat uiten, dan nemen ze het lijden van de patiënt niet serieus.’

 

Als arts moet je kritisch bekijken waarom je geen euthanasie wilt doen, aldus Ten Cate. ‘Veel dokters zeggen: “Ik ben niet verplicht om euthanasie te doen, dus ik hoef ook geen uitleg te geven waarom ik het niet doe.” Artsen kunnen euthanasie afwijzen omdat ze bijvoorbeeld over twee weken op vakantie gaan, of omdat ze het niet fijn vinden dat een patiënt nog ruzie heeft met de familie. Ik denk dat het professioneel is om als arts aan je patiënt uit te leggen waarom je er moeite mee hebt, maar dan wel zonder dat je daarbij je patiënt veroordeelt. Hou het bij jezelf en geef niet de patiënt de indruk dat hij of zij fout zit.’