‘In de modellenwereld rust een taboe op je best doen’
Wie model wil worden en er niet aan ten onder wil gaan kan de grote modehuizen in Parijs of New York beter mijden en zijn of haar geluk beproeven in Amsterdam of Warschau. Dat blijkt uit het promotieonderzoek van socioloog Sylvia Holla. ‘Er bestaat een grote kloof tussen wie je bent als model en wie je wilt zijn als persoon.’
Sociologiepromovendus Sylvia Holla interviewde tientallen modellen, observeerde informeel nog vele modellen en voerde gesprekken met sleutelfiguren uit de modewereld in Amsterdam, Parijs en Warschau. Ze constateert in haar proefschrift dat de modewereld een ‘gulzige’ wereld is, waar het uiterste wordt gevraagd van modellen. ‘En de meeste modellen krijgen daar maar weinig voor terug.’
Dat je naar Parijs ging voor dit onderzoek begrijp ik, maar Amsterdam en Warschau zijn toch geen modesteden?
‘Als centrum van de modewereld lag Parijs inderdaad voor de hand, maar Amsterdam en Warschau bleken ook heel interessant. Het zijn geen van beide modesteden met een grote M. Beide behoren tot de modeperiferie. Amsterdam doet nog wel iets aan mode, maar dan vooral de commerciële kant. De artistieke kant is hier grotendeels afwezig. Warschau behoort helemaal tot de periferie. Maar als je deze transnationale industrie wil begrijpen is het niet goed alleen naar het centrum te kijken. Ik kwam in de Parijse modewereld bovendien veel Nederlandse en Poolse modellen tegen. Er vindt dus uitwisseling plaats tussen die verschillende steden. Parijse modellen worden vaak in Nederland en Polen gescout en geoogst. Vooral Poolse modellen zijn erg gewild in Parijs.’
Leg eens uit.
‘Poolse modellen zijn iets langer, fletser, bleker, jonger en dunner dan gemiddeld. Ze voldoen aan de schoonheidsstandaarden van het prototype model. Ze hebben een look die maakt dat ze flexibel inzetbaar zijn. Modellen moeten heel snel van uiterlijk kunnen veranderen. Ze moeten kunnen “kameleoniseren” en met een dergelijk uiterlijk en postuur lukt dat goed.’
Hoe ziet de modellenwereld er uit?
‘Je moet je voorstellen dat de meeste modellen zzp’er zijn die zich inschrijven bij een modellenbureau dat voor hen opdrachtgevers werft. Het bureau zorgt voor een portfolio, maar zorgt ook voor je huisvesting als je in het buitenland aan de slag gaat. Alle kosten die daarmee samenhangen worden door de bureaus voorgeschoten. In een stad als Parijs gaat het dan al snel om grote bedragen, die je als model moet betalen. Dus succes en het geld dat je daarmee verdient is belangrijk om niet in de schulden te komen.’
Je concludeert dat de kans op succes laag is. Waarom?
‘De kans op succes is vooral laag in de modecentra als Parijs en New York omdat alle modellen die het willen maken naar die centra trekken, waardoor de concurrentie groot is. Tegelijkertijd bevinden deze modellen zich in een professioneel veld waar de schoonheidseisen hoog zijn, maar waar ook een moreel taboe rust op “je best doen”, wat het extra ingewikkeld maakt om het werk goed uit te voeren. Laten zien dat je je best doet wordt niet altijd getolereerd. Er heerst een vrij sterke norm van “moeiteloosheid”.
Echte schoonheid is de beste schoonheid, dat is het adagium in het centrum van de modewereld. Vandaar ook dat bijvoorbeeld het volgen van een dieet om slank te blijven taboe is. Slank en mooi ben je van jezelf. Modellen die toch een dieet moeten volgen om slank te blijven, doen dat daarom vaak buiten het zicht van anderen en gebruiken hiervoor de uitdrukking “op je eten letten”, wat in de meeste gevallen dus een understatement is. Dat taboe op moeite doen zorgt er in zekere zin voor dat modellen zich terugtrekken om te doen wat nodig is voor hun werk, en kan dus gemakkelijk leiden tot een eenzaam bestaan.’
Zo geredeneerd lijkt het me relaxter om model te zijn in Warschau dan in Parijs.
‘Dat is het natuurlijk ook, alleen als je in de periferie van Warschau of Amsterdam blijft is de kans om een internationaal topmodel te worden nihil. Maar de arbeidsomstandigheden in de periferie zijn beter voor modellen: toegang tot werk en salarissen zijn stabieler, werkrelaties zijn minder hard en hiërarchisch, en meer vertrouwd. Bovendien zijn de schoonheidsstandaarden er iets minder extreem, waardoor het werk van modellen ook minder continu en ingrijpend is.’
Je schrijft dat in een modellenbestaan de grens tussen werk en privé vervaagt. Geldt dat niet voor veel beroepen tegenwoordig?
‘Jazeker. Ik heb juist aannemelijk proberen te maken dat modellenwerk in dat opzicht op een extreem voorbeeld is van hoe het er in andere beroepen en sectoren ook aan toe kan gaan. Zelfs het leven van een wetenschapper lijkt in dat opzicht op dat van een model: die staan eigenlijk ook altijd “aan”. Maar de vervaging tussen werk en privé is in een modellenbestaan wel heel erg extreem. Omdat je privéleven sterk wordt beïnvloed door professionele (lichamelijke) vereisten, kun je stellen dat niet alleen hun lichaam, maar ook hun leven en soms zelfs hun persoonlijkheid wordt “gekoloniseerd” door hun werk.’
Het klinkt als een triest bestaan.
‘Het is in elk geval een bestaan waar modellen, met name in het centrum, hun hele ziel en zaligheid in leggen en waarin weinig ruimte is voor authenticiteit en eigen inbreng. Modellen kunnen niet echt meebeslissen over hoe ze eruit zien op de catwalk. Maar ze kunnen wel hun creativiteit kwijt in het lopen over die catwalk, of het poseren voor de camera. Dat is hun moment om te “shinen” en hun creatieve ei te leggen. Maar over het geheel genomen hebben modellen weinig zelfbeschikking. Dit zorgt er bij sommige modellen voor dat zij een kloof ervaren tussen wie zij moeten zijn als model en wie zij willen zijn als persoon. Modellenwerk kan dus vervreemding van jezelf teweegbrengen.’
Sylvia Holla, Beauty, work, self. How fashion models experience their aesthetic labor. Promotie op 14 september om 14.00 uur. Locatie: Agnietenkapel.
