Op het jeukspreekuur bij het Amsterdam UMC: ‘Mensen kunnen echt radeloos worden’
Iedereen heeft weleens jeuk. Gelukkig gaat het ook weer over, tenzij je chronische jeuk hebt. Dan kun je krabben wat je wilt, de jeuk blijft. Dermatoloog Patrick Kemperman houdt voor deze mensen elke week een jeukspreekuur. ‘Mensen kunnen echt radeloos worden, soms zelfs depressief.’
Patrick Kemperman van Amsterdam UMC, locatie AMC, vindt dat jeuk onderbelicht is. ‘Het komt heel veel voor; 17 procent van de Nederlanders heeft chronische jeuk,’ vertelt hij. ‘Vaker op oudere leeftijd: van de vijftigplussers heeft bijvoorbeeld 30 procent jeuk. Hoe ouder je wordt, hoe droger je huid wordt. Je maakt dan steeds minder talg aan. Hierdoor begint de huid te jeuken, waardoor je gaat krabbelen.’ Zodra je meer dan zes weken jeuk hebt, aan één stuk door, spreek je van chronische jeuk. ‘Mensen hebben vaak dag en nacht jeuk. Ze worden er echt radeloos van, met name oudere patiënten kunnen depressief worden. “Voor mij hoeft het zo niet meer,” zeggen ze dan.’
Allerlei plekken in je lichaam
De jeuk kan verschillende oorzaken hebben. ‘Het kan ontstaan door problemen in de huid,’ legt Kemperman uit. ‘Daarbij moet je denken aan eczeem of netelroos waarbij je gezwollen bulten, vergelijkbaar met muggenbulten, over je hele lichaam hebt. Dit geeft enorme jeuk. Maar de oorzaak ligt niet altijd in de huid. Jeuk kan ook ontstaan door aandoeningen aan je lever of nieren. Afvalstoffen worden dan niet goed uitgescheiden. Daarnaast kunnen beschadigingen van het zenuwstelsel voor jeuk zorgen, zoals aangetaste zenuwen die ontstaan door een bepaalde vorm van herpes: gordelroos. Veranderingen in het immuunsysteem veroorzaken soms ook jeuk. Zo kan een mooie zwangerschap totaal verstoord worden door een hinderlijke jeuk als gevolg van leverfunctiestoornissen en een veranderd immuunsysteem.’
Het kan dus op allerlei plekken in je lichaam ontstaan, zelfs in je hoofd, vertelt Kemperman: ‘Jeuk kan ook een psychologische oorzaak hebben. Iemand kan angst of een depressie hebben die zich deels uit in jeuk. Of een patiënt denkt door waanbeelden dat hij of zij besmet is met een parasiet, ook dat kan. We noemen dat parasietenwaan.’
Soms is de oorzaak onvindbaar
Al die mogelijke oorzaken maken het soms een ware uitdaging om de juiste oorzaak bij een patiënt te vinden. ‘Daarom is het heel belangrijk dat we gericht vragen stellen aan de patiënt,’ zegt Kemperman. ‘We vragen bijvoorbeeld wanneer de jeuk ontstaan is en of er andere mensen in hun omgeving zijn die jeuk hebben. Verder doen we grondig lichamelijk onderzoek. Als we zien dat iemand geelzucht heeft, dan heeft diegene misschien wel leverproblemen die voor jeuk zorgen. Door bloedonderzoek kunnen we ook veel te weten komen. Als er dan nog steeds onduidelijkheden zijn, nemen we vaak een bioptEen biopt is een klein stukje weefsel dat uit het lichaam wordt gehaald voor verder onderzoek. van de huid. Dit is handig als je aan de buitenkant van het lichaam niets kunt vinden. Het biopt laat bijvoorbeeld zien dat er een splijting in de huid is, waardoor we weten dat een blaarziekte de oorzaak van de jeuk is. Met al dit onderzoek kunnen we meestal wel achterhalen op welke plek in het lichaam iets mis is.’
Na al dit onderzoek is het toch nog steeds mogelijk dat de oorzaak onvindbaar is. ‘Bij 8 tot 15 procent van de mensen is het niet duidelijk waardoor ze jeuk hebben. Dan proberen we toch door middel van zalven, medicatie, lichttherapie of psychologische therapieën de jeuk aan te pakken. UVB-licht dat bij lichttherapie wordt gebruikt, tempert bijvoorbeeld het immuunsysteem in de huid. Daardoor kan de jeuk minder worden. Met cognitieve therapieën proberen we patiënten te helpen met de acceptatie, het leren omgaan met jeuk. Ze leren bijvoorbeeld strategieën om ergens anders aan te denken.’
De functie van jeuk
Je kunt je het misschien niet voorstellen, maar jeuk heeft ooit een functie gehad. ‘Vroeger diende jeuk als een beschermingsmechanisme tegen insecten,’ legt Kemperman uit. ‘Jeuk geeft een seintje aan je hersenen door en daardoor wist je: die insecten moet ik verjagen. Maar nu heeft het eigenlijk geen functie meer, omdat we zo hygiënisch leven. Alleen als waarschuwing tegen muggen en brandnetels kan het nog wel nuttig zijn. Nu is jeuk vooral een reactie op iets wat in je lichaam gebeurt.’
Toch helpt ons hygiënische leven niet helemaal om alle jeuk veroorzakende insecten te vermijden. Kemperman: ‘Hoofdluis en schurft zijn maar niet uit te roeien. Schurft neemt zelfs weer toe onder studenten. Dit komt doordat studenten minder hygiënisch leven dan dat ze thuis deden. Ze trekken hun kleding bijvoorbeeld nog een keer extra aan, omdat ze de was nog thuis laten doen. Studenten hebben ook meer lichamelijk contact, ze zitten dicht bij elkaar op de bank een filmpje te kijken of hebben seks. Schurft is heel erg besmettelijk; het is een enorme boosdoener. Je kunt er radeloos van worden, met name ’s nachts. Gelukkig is het goed te behandelen met zalf, al moet je wel je hele kamer grondig schoonmaken.’
De boodschapper van jeuksignalen
Heb je door deze tekst ondertussen ook jeuk gekregen? Dat is niet zo gek, want jeuk werkt eigenlijk hetzelfde als gapen, volgens Kemperman. ‘Als je iemand anders ziet krabben, dan krijg je zelf de neiging om te krabben. Een groot internationaal onderzoek heeft hier onderzoek naar gedaan. Daaruit bleek dat een specifiek deel in een hersengebiedje, de hypothalamus, wordt geactiveerd als je anderen ziet krabben. Hierbij is het stofje gastrin-releasing peptide (GRP) betrokken. Dit stofje is een belangrijke boodschapper van jeuksignalen tussen huid en ruggenmerg. Het zou uiteindelijk mooi zijn als we GRP kunnen blokkeren, en zo jeuk kunnen tegengaan.’
