‘Populistische communicatie effectiefst als elite de schuld krijgt’
Wanneer in berichtgeving over dalende koopkracht de elite de schuld krijgt, zorgt dat voor een toename van politiek engagement. Wanneer immigranten de schuld krijgen daalt dat engagement juist. Dat blijkt uit onderzoek onder leiding van UvA-communicatiewetenschapper Michael Hameleers.
Populistische communicatie neemt in vrijwel alle Europese landen toe, maar de effecten ervan zijn nog nauwelijks onderzocht. Daarin brengt Michael Hameleers (universitair docent politieke communicatie en verbonden aan de Amsterdam School of Communication Research) verandering. Hij onderzocht de gevolgen van links- en rechts-populistische communicatie onder meer dan vijftienduizend proefpersonen in zestien Europese landen.
‘Dat was heel erg lastig,’ vertelt Hameleers. ‘Allereerst moesten we zoeken naar een overkoepelende betekenis van populisme, want dat neemt in heel veel landen een andere verschijningsvorm aan. Daarnaast moesten we zoeken naar een thema dat in alle landen speelt en waarover populistische opmerkingen te maken zijn.’ Uiteindelijk werd er gekozen voor een nieuwsbericht over dalende koopkracht.
Acht verschillende nieuwsberichten
Om de effecten van zowel links- als rechtspopulisme te onderzoeken werden acht nieuwsberichten geschreven: twee neutrale berichten, een bericht waarin het gewone volk centraal stond, een anti-elitair bericht, een bericht dat de schuld legde bij de rijken, een bericht dat de schuld legde bij de immigranten en een linkse en een rechtse combinatie. In de linkse combinatie kregen de elite en de rijken de schuld, in de rechtse combinatie zorgden immigranten en de elite voor de dalende koopkracht.
De sterkste effecten traden op bij de populistische berichtgeving, waarbij de elite de schuld kregen. ‘Dat was ook wel in lijn met de theorieën die bestaan over populisme,’ vertelt Hameleers. ‘Het maken van onderscheid tussen elite en het “gewone volk” is de basis van populisme, terwijl het betrekken van migranten eigenlijk een extreemrechtse invulling van populisme is.’
Criminaliteit
Toch waren niet alle resultaten zoals verwacht: ‘We hadden gedacht dat de combinatie van elite en immigranten extra bedreigend zou overkomen en voor extra politiek engagement zou zorgen. Dat was niet het geval. Dat kan misschien ook aan het onderwerp liggen. Mensen vinden het misschien niet geloofwaardig om koopkracht te koppelen aan immigratie. Het is de moeite waard om in een vervolgonderzoek een rechtser politiek thema te kiezen als criminaliteit en het dan nog eens te onderzoeken.’
In het onderzoek werden mensen ook ondervraagd naar bijvoorbeeld stemvoorkeur, politiek vertrouwen. ‘We konden nu al wel zien dat er in landen waar veel werkloosheid is er sterkere effecten optreden.’ De effecten van andere parameters gaat Hameleers de komende tijd analyseren.
Lees hier het artikel in The International Journal of Press/Politics.
