De festivalcultuur was er al in de oudheid, zegt deze promovendus
Wie denkt dat festivals iets van deze tijd zijn heeft het mis. In de landen rond de Middellandse Zee trokken in de Oudheid sporters en kunstenaars al rond in verenigingsverband. ‘Je kunt die verenigingen vergelijken met de huidige Fifa en het IOC: ze behartigden belangen van de spelers en zorgden voor een vierjarige festivalkalender,’ zegt promovendus Bram Fauconnier.
Bram, wat heb je precies onderzocht?
‘Ik heb onderzoek gedaan naar de festivalcultuur in de eerste drie eeuwen van het Romeinse Rijk. Die was gebaseerd op de festivalcultuur van de oude Grieken en kende in die drie eeuwen een grote bloei. Honderden steden organiseerden zogenoemde agones, competities van atleten en artiesten, die op elkaar afgestemd waren in een officiële festivalkalender. Succesvolle atleten en artiesten reisden gedurende hun hele carrière van de ene wedstrijd naar de andere. Ze doorkruisten daarbij een groot deel van het Romeinse Rijk en werden daarbij begeleid door twee overkoepelde verenigingen in Rome: één voor artiesten en één voor atleten, zogenoemde synodes. In mijn onderzoek heb ik de geschiedenis van die synodes gereconstrueerd.’
Er was geen competitie op nationaal niveau dus?
‘Nee. In het hele Middellandse Zeegebied was eigenlijk sprake van een soort globalisering avant la lettre. De synodes waren een product van de politieke een culturele eenheid rond de Middellandse Zee. Steden organiseerden de festivals en de synodes zorgden er voor dat die festivals op elkaar aansloten. De atleten en artiesten traden op in de stadions en theaters van de steden, vaak havensteden.’
Je spreekt over ‘festivalkalenders’ die sturing gaven aan waar de atleten en artiesten naar toe gingen om op te treden. Het klinkt als hedendaagse managementtaal.
‘We hebben het natuurlijk over een hele andere tijd dan de onze, maar de centrale managementachtige aansturing van die festivals is mij wel opgevallen, eigenlijk zoals voetbalbond Fifa en het IOC dat in internationaal verband nu doen. De strakke en uniforme manier van werken van die hedendaagse organen herkende ik terug in de synodes van tweeduizend jaar geleden, die ook een strak organisatorisch beleid voerden.’
Hoe werd zo’n festivalkalender samengesteld?
‘Dat was nog een heel werk. Secretarissen, functionarissen en andere beambten van die synodes reisden permanent – meestal met de boot – door het gebied. Ze hadden brieven bij zich die werden uitgewisseld en er werd doorgegeven wie waar kon optreden, wat de festivalregels waren en welke prijzen er te behalen vielen.’
Wie waren die sporters en atleten?
‘Het waren mensen uit de gegoede klassen die aan de synodes een som geld moesten betalen om lid te worden. In ruil daarvoor zorgden de synodes ervoor dat artiesten geen belastingen hoefden te betalen in de havens die ze aandeden en genoten ze bescherming in het hele rijk.’
Hoe heb je dit onderzoek verricht?
‘Ik heb vooral onderzoek gedaan in Mannheim en Leuven, waar epigrafische en papyrologische collecties in het algemeen – boeken waarin teksten die oorspronkelijk op steen of op papyrus stonden – zijn uitgegeven en geconserveerd.’
Het is bepaald niet alledaags dat er iets nieuws wordt ontdekt over de oudheid. Hoe is je dat toch gelukt?
‘Het is deels een kwestie van interpretatie, maar ik ben de enige die zo systematisch onderzoek heeft gedaan naar dit thema. Er zijn al wel een aantal kleinere, kortere artikelen over dit onderwerp geschreven, maar nooit systematisch. Ik heb al die verschillende bronnen samengepakt en kan op basis daarvan deze conclusies trekken.’
Bram Fauconnier hoopt op vrijdag 26 januari om 12 uur in de Agnietenkapel te promoveren op zijn proefschrift Ecumenical Synods. The Associations of Athletes and Artists in the Roman Empire.
