‘Een informele tolk vertaalt niet eens de helft van het huisartsconsult’
Promovendus Rena Zendedel (communicatiewetenschap) doet onderzoek naar de rol van ‘informele tolken’ tijdens huisartsengesprekken. Vrijdag promoveert ze. ‘Professionele tolken worden door patiënten doorgaans minder vertrouwd.’
Wat heeft u onderzocht?
‘Ik onderzocht huisartsconsulten met Turkse migranten die geen Nederlands spreken, en waarbij dus een ‘informele tolk’ – een familielid van de patiënt – het gesprek vertaalt. Dat blijkt stroef te verlopen: de huisarts hoopt op een objectieve vertaling, de patiënt hoopt op emotionele steun en belangenbehartiging, maar de tolk speelt vaak de patiëntenrol, mogelijk met een eigen agenda. Ze vinden bijvoorbeeld dat hun moeder medicijnen moet krijgen. Artsen weten zo niet met wie ze eigenlijk spreken, en dat is frustrerend, blijkt uit mijn interviews. Ook heb ik getolkte huisartsconsulten geanalyseerd, daaruit bleek dat de tolk gemiddeld slechts 48 procent van het gesprek vertaalt.’
Heeft uw onderzoek ook praktisch nut?
‘Ja, ik doe een aanbeveling voor huisartsen: bespreek die tolkenrol vooraf. “Ik wil graag dat u zo veel mogelijk vertaalt.” Dat kan een eerste stap zijn in het verbeteren van communicatie in het huisartsengesprek. De aanwezigheid van het familielid, dat niet tot tolk is opgeleid, heeft immers ook voordelen: familieleden kennen de thuissituatie en de patiënt. Professionele tolken worden door patiënten doorgaans minder vertrouwd.’
Wat vond u leuk aan dit onderzoek?
‘Ik hield 54 interviews met huisartsen, patiënten en informele tolken, liet 91 vragenlijsten invullen en heb 84 getolkte huisartsconsulten geanalyseerd. Het is interessant om “echte mensen” te onderzoeken: het zijn niet zomaar getallen, maar ik ken de verhalen achter de cijfers. Dat maakt het relevanter. Als ik bij mensen thuis kwam, vertelden ze niet alleen over het huisartsengesprek, maar bijvoorbeeld ook over de verschillen tussen Turkije en Nederland. Ook is het prettig een onderzoek te doel waarbij je aanbevelingen kunt doen voor de praktijk.’
En wat was ingewikkeld?
‘Het kostte een jaar om huisartsenpraktijken te vinden die wilden meewerken. Ze zijn erg druk – vaak kunnen huisartsen maar tien minuten aan één patiënt besteden, laat staan dat ze tijd hebben om vragenlijsten in te vullen voor mijn dataverzameling. Onderzoekers met online enquêtes zijn dan sneller klaar. Toch ben ik blij dat alle moeite heeft geloond en ik relevante aanbevelingen kan doen.’
De promotie vindt plaats op vrijdag 10 november om 12.00 uur in de Agnietenkapel aan de Oudezijds Voorburgwal 229-231 in Amsterdam. Toegang is gratis.
