Wat als we onze plek in de wachtrij konden verkopen?
Als je in de supermarkt in de rij bij de kassa staat, ervaar je op dat moment de plek in die rij als van jou. Maar wat zou je doen als je die plek zou mogen verhandelen? Anouar El Haji onderzocht dit als onderdeel van zijn promotieonderzoek naar de psychologie van het eigendomsrecht.
Wat van mij of van jou is, is in veel gevallen juridisch vastgesteld. Toch kun je daar volgens El Haji psychologisch heel intuïtief mee omgaan. Het online downloaden van films is bijvoorbeeld illegaal, maar dat weerhoudt velen er niet van om het toch te doen. ‘Intuïtief zien we het niet als diefstal, terwijl het dat in essentie wel is. De reden daarvoor is dat er een fysiek aspect mist: je pakt immers niet fysiek iets van iemand af,’ legt El Haji uit. Volgens hem komt dat door de verliesaversie, dat is volgens hem ‘de neiging om meer gewicht te geven dan aan winsten in het maken van beslissingen.’
In zijn proefschrift betoogt El Haji dat dat wij daar ook rekening houden met het verlies van anderen. ‘Bij het stelen van een euro impliceert dat iemand anders, de tweede persoon, een euro verliest,’ schrijft hij. ‘Bij piraterij bestaat het verlies uit winstverderving, wat abstracter is dan verliezen die direct worden ervaren.’
Wachtrij
In zijn onderzoek ging El Haji een stapje verder door te kijken hoe mensen omgaan met het eigendomsrecht als het om ambigue eigendommen gaat. Een plek in een wachtrij is bijvoorbeeld niet per definitie van jou, je kunt hem niet delen of verkopen, maar wat zou er gebeuren als je hem wel kunt verhandelen? ‘In mijn onderzoek gaf ik mensen die mogelijkheid, en bleken mensen bereid te betalen of hun plaats af te staan, met een gunstiger uitkomst voor iedereen,’ zegt El Haji. Ook in dit soort situaties gaat men dus intuïtief om met eigendommen.
Het leidde volgens de promovendus tot inzichten die anderen misschien niet zo snel hebben: in de praktijk verhandelt niemand namelijk plekken in een wachtrij. Ook kwam hij erachter dat deze inzichten een bredere toepassing hebben. ‘Een deel van onderzoek was de voedingsbodem voor het starten van mijn eigen bedrijf, dat in kaart brengt wat consumenten bereid zijn te betalen voor een product of dienst.’
