'Beleid meet je niet af aan inschrijfcijfers'
Het Vlaams academisch jaar is nog niet begonnen, maar het inschrijvingsseizoen is geopend. Elk jaar bekruipt je het gevoel van een soort populariteitspoll voor universiteiten als de stijgers hun populariteit bejubelen en de dalers haastig verklaringen zoeken voor de onverwachte terugloop.
Dit jaar is er nog een reden om het inschrijvingscijfer met belangstelling te volgen. Voor het eerst betalen studenten in Vlaanderen bijna 900 euro collegegeld. Die verhoging van het collegegeld met een slordige 200 euro ging niet geruisloos voorbij. Epische protestacties hebben we niet gezien, maar de Vlaamse studenten hebben zich met enkele betogingen in de hoofdstad en lokale acties toch laten horen.
De Vlaamse studentenkoepel VVS was fel tegen de verhoging van het studiegeld. Ze vonden het in strijd met internationale verdragen, maar belangrijker nog: het zou jongeren afschrikken om te studeren. De komende maanden zal moeten blijken of de nachtmerrie van VVS werkelijkheid wordt. De eerste, zeer prille cijfers lijken daar alleszins niet op te wijzen. De universiteiten in Gent en Antwerpen hebben hun eerste resultaten al vrijgegeven. In vergelijking met dezelfde periode vorig jaar zijn er in Antwerpen zelfs meer inschrijvingen.
Helaas is te vroeg juichen onverstandig en zijn de definitieve cijfers er pas in oktober. Maar stel dat er evenveel of zelfs meer nieuwe studenten bijkomen aan de universiteiten, dan wil dat niet automatisch zeggen dat de verhoging van het inschrijvingsgeld een goede, rechtvaardige maatregel is.
Zelfs geen worst
Rechtvaardigheid stond duidelijk niet hoog op de agenda. De Vlaamse minister van Onderwijs Hilde Crevits heeft zelfs niet de moeite gedaan om studenten beter onderwijs voor te spiegelen als compensatie voor het hogere collegegeld. De Nederlandse onderwijsminister Jet Bussemaker probeerde studenten bij de invoering van het leenstelsel tenminste nog een worst voor te houden. In Vlaanderen was er alleen de bittere pil én de garantie dat er sociale compensaties zouden zijn voor arme studenten.
Maar die laatste belofte heeft Crevits amper waargemaakt. Er zullen volgens de minister zo’n 2000 studenten extra onder een soort sociaal tussentarief vallen. In beleidstaal heten zij bijna-beurs-studenten. Zij zijn niet arm genoeg voor het voordeligste tarief, maar krijgen wel 420 euro korting. Op een studentenpopulatie van bijna 230.000 nog steeds een beetje magertjes.
Studenten in de bijstand
Gelukkig zijn ook universiteiten zelf gemachtigd om studenten in financiële nood te helpen. De zogenaamde diensten voor Studentenvoorzieningen (stuvo’s) kunnen bijvoorbeeld goedkopere huisvesting bieden of renteloze leningen afsluiten. Laat de minister nu net op deze sociale diensten flink hebben beknibbeld. Alle stuvo’s moesten vorig jaar vijftien procent besparen. Een verlies van enkele honderduizenden euro’s, zo concludeerden de studentenbladen uit Leuven, Gent en Brussel.
Of het aantal inschrijvingen bovendien de juiste indicator is voor het effect van de collegegeldverhoging is twijfelachtig. Studeren gaan de meesten toch wel, zelfs als het financieel wat lastig is. Het zijn de mensen die om welke reden dan ook lang over hun studies doen, die een tweede studie ambiëren die vooral zullen uitvallen omdat ze het bedrag niet kunnen blijven ophoesten.
Ook in Nederland zijn er voorlopig geen signalen dat significant minder scholieren de stap naar het hoger onderwijs maken. Havisten en vwo'ers hebben dan ook niet veel andere keus dan verder studeren. Interessanter is het dan ook om te kijken naar de doorstroom van mbo naar hbo. Mbo'ers hebben een diploma waarmee ze aan het werk kunnen. Door de hoge studiekosten is een hbo-studie dan ineens veel minder aantrekkelijk.
Onlangs bleek nog maar dat steeds meer studenten in Vlaanderen in de bijstand zitten en bleken veel Nederlanders hun studieschuld niet op tijd terug te betalen. Er zijn dus wel betere indicatoren om de beide onderwijsministers op af te rekenen dan het aantal eerstejaars.
