‘UvA en stembureau, maak de studentenverkiezingen democratischer’
De opkomst bij de laatste verkiezingen op de UvA was opnieuw laag. Ook in de aanloop naar de verkiezingen valt nog veel te verbeteren, meent student politicologie Mark Dzoljic. Hij roept de universiteit en het Centraal Stembureau op snel actie te ondernemen. ‘Zachte heelmeesters maken stinkende wonden.’
Het systeem van de verkiezingen voor de medezeggenschap op onze universiteit is in beginsel goed opgezet. De laatste jaren zijn echter enkele problemen aan de oppervlakte gekomen. Wat kan de UvA doen de studentendemocratie te verbeteren?
Doorbreek de relatie tussen studieverenigingen en studentenpartijen
Studieverenigingen zijn prima voor het bevorderen van de cohesie tussen studenten. Sommige studieverenigingen zijn ook een politieke partij begonnen. Het beste voorbeeld is Lijst Sefa, dat een onderdeel is van studievereniging Sefa op de Faculteit Economie & Bedrijfskunde. Tot frustratie van concurrerende partijen op de FEB kan Lijst Sefa gebruikmaken van de naamsbekendheid en middelen van hun studievereniging.
Zo gebruikt Lijst Sefa emaillijsten van de vereniging en krijgen alle leden automatisch een flyer in de mailbox waarin ze worden opgeroepen Lijst Sefa te stemmen. Andere partijen op de FEB zoals UvASociaal en Inter kunnen niet op tegen het enorme bereik dat Lijst Sefa zo heeft.
Iets soortgelijks speelt op de Faculteit der Geneeskunde, waar Lijst MFAS en Studievereniging MFAS in naam verenigd zijn. Tijdens een hoorzitting vorig jaar naar aanleiding van een bezwaar dat werd ingediend door Tammie Schoots - destijds lijstrekker van de Anti-Corona Partij – kwam dit ook aan de orde. Het Centraal Stembureau (CSB) noemde de praktijk ‘niet erg netjes’, maar niet verboden.
De universiteit ziet wellicht niet in dat als ze nieuwe studenten aanraadt lid te worden van de studievereniging, ze zo reclame maakt voor bepaalde politieke partijen. Om concurrerende partijen niet te benadelen, moet de UvA van studieverenigingen eisen dat zij zich niet openlijk affiliëren met een bepaalde partij. Door het scheiden van partijen en verenigingen krijgen ook nieuwe partijen een kans.
Maak de financiering van studentenpartijen transparant
Waar halen studentenpartijen hun geld vandaan? Inkomstenbronnen zijn het contributiegeld van leden en een bijdrage van de universiteit voor campagnemateriaal. Verschillende partijen komen op andere manieren aan geld, soms via donaties van belangengroepen. In 2018 ontdekte Folia dat De Vrije Student ongeveer 23 duizend euro had ontvangen van de JOVD.
In de landelijke politiek is het vaak gebruikelijk om donaties boven de 4.500 euro bekend te maken, inclusief de naam van de schenker. Dit is belangrijk voor de transparantie; met geld zou je immers politieke invloed kunnen kopen. De betrokkenheid van de JOVD leidde ertoe dat in datzelfde jaar raadsleden uit De Vrije Student stapten omdat zij de invloed van de liberale jongerenorganisatie te groot vonden. Tammie Schoots haalde vorig jaar het gerucht aan dat Lijst Sefa mede wordt gesponsord door ING en Deloitte. Het CSB zag geen probleem: ‘Het staat alle partijen vrij om aan acquisitie te doen (…) of dat nu bij de bakker om de hoek is (…) of bij een multinational.’
Wat betekent het voor de integriteit van onze medezeggenschap als een multinational als Shell grote bedragen mag doneren aan een politieke partij op de UvA zonder dat dit duidelijk is? Om elke discussie te voorkomen stel ik voor dat het CSB partijen vraagt een financieel jaarverslag te overleggen, of in ieder geval grote donaties te openbaren.
Maak duidelijke spelregels voor de verkiezingen
Vaak weten partijen niet goed wat wel en niet mag tijdens een verkiezing. Het enige formele reglement waar studentenpartijen rekening mee moeten houden is het UvA Kiesreglement, een nogal juridisch document waarin deadlines staan. Gedragsregels over ‘het niet weghalen van posters van andere partijen’ of ‘het niet opkopen van stemmen’ zijn nergens te vinden, behalve in een vrijwillig Fair Play Agreement. Studentenpartijen zoeken, bewust of onbewust, steeds vaker het grijze gebied op tijdens verkiezingen.
Vorig jaar kwam studentenpartij Inter in opspraak omdat het via winacties camera’s en bol.com cadeaubonnen van 150 euro verlootte in ruil voor likes en reacties op Instagram. Lijst Sefa vroeg zelfs een screenshot van een afgeronde stemprocedure als bewijs dat er voor Sefa was gestemd. Hiermee was de schijn van omkoping gewekt, wat de hoofdzaak vormde van het bezwaar van Schoots een jaar geleden.
Ook bij UvASociaal is de discussie over wat mag een jaarlijks ritueel. ‘Zijn de roze koeken die we aanbieden omkoping?’ En: ‘Mag ik een mail via Canvas sturen naar mijn studiegenoten?’ Het Centraal Stembureau kan de regels in het kiesreglement aanscherpen en in een ‘toelichting’ concrete voorbeelden noemen van wat wel en niet mag tijdens de verkiezingen.
De punten die hier zijn genoemd, zijn al verschillende keren door studenten en partijen aangestipt. Partij TOF zei eerder het vertrouwen in het CSB op omdat het de primaire taak van een centraal stembureau, het garanderen van de integriteit van de verkiezingen, systematisch verzuimt. Het is langzamerhand een etterende wond waarin de chirurg maar niet durft te snijden, waarschijnlijk omdat het CSB daarmee risico’s loopt. Het weigert de rol van arbiter.
Het stembureau hoeft die rol ook niet voortdurend op zich te nemen. Een actievere houding is wel gewenst, bijvoorbeeld door meteen een onderzoek in te stellen bij vermoedens van fraude.
Helderheid en richting zijn nodig om het grijze gebied dat is ontstaan aan te pakken en om te voorkomen dat het echt een keer fout gaat.
Ik roep de universiteit en toekomstige raadsleden op: wees die ellende en de slechte publiciteit voor en vernieuw de spelregels van de studentenraadsverkiezingen.
Mark Dzoljic is masterstudent politicologie. Hij heeft eerder in de Centrale Studentenraad en de studentenraad van de Faculteit der Maatschappij- & Gedragswetenschappen plaatsgenomen namens studentenpartij UvASociaal.
