Opiniepanel | Moet verplichte aanwezigheid de standaard worden?
Uit onderzoek van de Universiteit Maastricht blijkt dat een aanwezigheidsplicht een significant positief effect heeft op het studiesucces van studenten. Het verschil in het cijfer van studenten die alle werkcolleges bijwoonden, en studenten die bij 7 van de 10 colleges waren, was zelfs een heel punt. Betekent dit dat we aan de UvA naar een algemene aanwezigheidsplicht moeten? Ons opiniepanel is verdeeld.
Om studenten te helpen zou de UvA bij iedere bachelor- en masterstudie een aanwezigheidsplicht moeten invoeren
Barbara Baarsma is hoogleraar marktwerking en mededingingseconomie
‘Oneens. Op zich zou een aanwezigheidsplicht best een positief effect op studievoortgang en -succes kunnen hebben. Desalniettemin ben ik er geen voorstander van. Het academisch onderwijs is bedoeld om zelfstandig te leren werken, om zelf keuzes te maken en prioriteiten te stellen. Een aanwezigheidsplicht ondermijnt dat leerproces, en gaat ook voorbij aan de noodzakelijke intrinsieke motivatie om kennis te vergaren. Wie zonder aanwezigheidsplicht zijn of haar studie niet met goed gevolg kan afronden, hoort niet thuis op de universiteit, maar op bijvoorbeeld een hogeschool.’
Barbara Mulder is hoogleraar cardiologie
‘Ja, te veel studenten falen op de universiteit, een kwart van de studenten stopt voortijdig met de studie. De overheid streeft niet alleen naar bredere toegankelijkheid van het hoger onderwijs, maar ook naar meer studiesucces. Aanwezigheidsplicht blijkt een positief effect te hebben op het studiesucces. Studenten zijn meer bezig met hun studie en er wordt meer structuur geboden. Aanwezigheidsplicht kan zo de overgang van voortgezet onderwijs naar de universiteit vergemakkelijken en zo het studiesucces van eerstejaarsstudenten verbeteren. Activering van de student betekent een zekere mate van verschoolsing, maar zal het rendement in het hoger onderwijs ten goede komen.’
Olivier de Gaay Fortman is student wiskunde en natuurkunde
‘Aangezien een universiteit haar studenten graag hoge cijfers ziet halen ligt het voor de hand bij iedere bachelor verplichte aanwezigheid bij ieder hoor- en werkcollege in te voeren. Bachelorstudenten zullen hun universiteitskeuze hier immers niet van laten afhangen. Bij masterstudenten ligt het anders. Zij hebben een onafhankelijkheidsgevoel opgebouwd, waar deze verplichting tegenin druist. Het zal er mogelijk voor zorgen dat ze voor een universiteit kiezen waar ze wel vrij zijn om te komen en gaan wanneer ze willen.’
Marike van Roon is hoofdconservator bij bijzondere collecties
‘In oude reglementen van de UvA wordt niet gesproken van plicht, alleen van het recht om het onderwijs bij te wonen. Het instellen van een aanwezigheidsplicht voor studenten typeert de toenemende verschoolsing van de universiteit; de verantwoordelijkheid van de student verschuift naar de instelling. Ja, een aanwezigheidsplicht zal zeker bijdragen aan een snellere doorstroming, ongetwijfeld noodzakelijk nu de studie binnen enkele jaren moet worden afgerond. Maar het academisch ideaal dat studenten zich aan de universiteit behalve wetenschappelijk ook persoonlijk ontwikkelen wordt ermee ondergraven.’
Ralph Wijers is hoogleraar hoge energie astrofysica
‘Nee, absoluut niet. Een academische graad is ook een bewijs van zelfstandigheid en innerlijke drive. Wie niet uit zichzelf voldoende studeert verdient geen universitair diploma. Uitzonderingen zijn er uiteraard, denk aan practica of praktische opdrachten waarvoor je in een lab moet zijn of veldwerk. Ook kun je wellicht in het eerste jaar beperkt met meer verplichtingen werken om studenten naar goede studiegewoonten te begeleiden. Maar na het eerste jaar moet dat er niet meer zijn, dan moet de wens voor academische vrijheid en de eis van zelfstandigheid als slagingsvoorwaarde de overhand krijgen.’
Patricia Pisters is hoogleraar filmwetenschappen
‘Het gaat tegen de principes van de oude academische gedachte in, maar aangezien de studietijd niet meer rekbaar is, en er ook enorm veel meer afleidende factoren (zoals sociale media, Netflix en bijbaantjes die uit de hand lopen) zijn, is het soms moeilijk om prioriteiten te stellen. Aanwezigheidsplicht kan dan daarbij nuttig zijn. Het komt de geconcentreerde aandacht voor een vak ten goede en veel aanwezig zijn is ook goed voor de sociale dynamiek in groepen. Dus ja, mits het geen nieuwe bureaucratische regel wordt maar een middel voor een inspirerende onderwijsomgeving, ben ik voor de invoering van aanwezigheidsplicht in de bachelor en master.’
Aldert van Dam is student sociologie
‘Oneens, verplichte aanwezigheid is een keuze voor de docent, en mijn inziens symptoombestrijding. Daarnaast: ik ben geen onderwijskundige, maar volgens mij laat de studie hierboven niet zien wat aanwezigheidsplicht doet, maar dat studenten die veel aanwezig zijn het goed doen. Ze citeren wel een studie over (o.a.) aanwezigheidsplicht, van Trotter et.al. (2006). Hierin geven opleidingsdirecteuren van opleidingen met een hoge “retentie” inderdaad aan dat aanwezigheid strikt wordt gemonitord, maar tal van andere factoren die verschil in retentie verklaren worden ook genoemd. Laten we ons niet blindstaren op aanwezigheidsplicht en alle administratie die daarbij komt, al helemaal niet UvA-breed.
Samayra Straal is promovendus is de sterrenkunde
‘Ik ben niet verrast dat studenten die vaker aanwezig zijn hogere resultaten behalen, daar is het onderwijs immers op afgestemd. Echter vind ik het een toegevoegde waarde van de universiteit dat je leert zelf verantwoordelijk te zijn voor je eigen progressie. Hierdoor ontwikkel je mijns inziens een belangrijke kwaliteit. In plaats van een aanwezigheidsplicht in te stellen zouden universiteiten kunnen kijken naar het toevoegen van ABC-vakken (Academische Basis Competentie-vakken) in het eerste jaar, zodat studenten beter leren plannen en overzicht houden. Op die manier blijft de student zelf in controle over haar/zijn voortgang.’
Han van der Maas is hoogleraar psychologische methodologie
‘Er zijn veel meer aanwijzingen dat dit type verschoolsing een positief effect heeft op studiesucces en daarmee in het belang is van veel studenten. Maar er zijn grote verschillen tussen studenten. Ik ben voor een model met de lelijke titel: “Vrijheid moet je kunnen verdienen”. Studenten met goede cijfers en voortgang krijgen het recht op lesvrijheid. Wat mij betreft passen we dat al toe op de middelbare scholen. Je kan niet vroeg genoeg leren zelfstandig te studeren.’
Het Folia opiniepanel bestaat uit 21 studenten en medewerkers van alle faculteiten, en enkele diensten van de UvA. Eens in de paar weken reageren zij op een actuele stelling.
Eerdere edities van het opiniepanel kun je hier teruglezen.
