Op z’n Duits | Bewaak de bewakers
Het nieuwe kabinet gaat twintig miljoen euro investeren in onderzoeksjournalistiek, vanwege het ‘vitaal belang [van] de controlerende taak die de journalistiek heeft’. De regering zou er goed aan doen ook de financiering van hogeronderwijsmedia te herzien.
Bij een kritische universiteit past een kritische universiteitspers. Dat vinden uiteraard ook de universiteitsbestuurders. Geen van hen zou in naam verantwoordelijk willen zijn voor het om zeep helpen van een titel. Niet omdat ze werkelijk begaan zijn met onafhankelijke journalistiek, maar omdat ze reputatieschade vrezen. Imago is alles. Universiteiten zijn bedrijven geworden, met steeds verder uitdijende Bureaus Communicatie. Zij willen controle over alles wat naar buiten komt en daaronder valt ook de verslaggeving. Een onafhankelijk magazine is leuk op papier, maar lastig in de praktijk.
De afgelopen jaren is er meermaals aan de bel getrokken over hogeronderwijsmedia, omdat er titels aan zelfcensuur deden (Universiteitskrant), ingeperkt werden (U-blad werd DUB) of helemaal verdwenen (Link, Sense). Een masterscriptie toonde in 2012 aan dat de onafhankelijkheid van universitaire redacties onder druk staat. In 2011 dienden SP en VVD een unaniem aangenomen motie in dat bij overleg met de bestuurders benadrukt moet worden dat ‘universiteitsbladen onafhankelijk zijn en dat redactionele inmenging ongewenst is’. Een artikel uit het reeds ter ziele gegane Extra! traceerde in 2003 de ellende na de invoering van de MUBDe MUB is de wetswijziging Modernisering Universitair Bestuur, waardoor bestuurders meer en studenten en medewerkers minder macht kregen. in 1997: met het verdwijnen van de academische democratie kregen CvB’s volledige zeggenschap over financiering.
Folia heeft inkomsten uit drie bronnen: de verwaarloosbare opbrengst van advertenties, geld van de UvA en geld van de HvA. Met de bestuurlijke splitsing van de UvA en HvA verandert de situatie: een gedeelde titel past immers niet langer. Het is – laten we het voorzichtig formuleren – onwaarschijnlijk dat de CvB’s deze gelegenheid aangrijpen om Folia te versterken.
Afgelopen zomer zag minister Bussemaker, voormalig rector van de HvA, geen reden om de onafhankelijkheid van hogeronderwijsmedia wettelijk te waarborgen. Ze vindt ‘persvrijheid de verantwoordelijkheid van de instellingen’. Alsof de gemeente Amsterdam Het Parool financiert maar we net doen alsof wie betaalt niet bepaalt. Natuurlijk moet die wettelijke waarborging er wel komen: de enigen die daar geen baat bij hebben zijn bestuurders, precies zij die door de journalistiek gecontroleerd moeten worden.
Uit onderzoek dat ik samen met docent journalistiek Alexander Pleijter deed, blijkt dat de waakhondfunctie op de wetenschappelijke sector nauwelijks wordt vervuld door landelijke media. We kwamen hem alleen tegen bij kranten en opiniebladen, beide gefinancierd uit advertenties en abonneegelden. Universiteitsbladen waren niet meegenomen in de steekproef, maar hebben deze taak nadrukkelijk ook. Zij kunnen die alleen uitvoeren als ze werkelijk onafhankelijk zijn.
Centrale financiering is daartoe de oplossing. Nu gaat overheidsgeld eerst naar de hogescholen en universiteiten, waarmee bestuurders dus zeggenschap verkrijgen. In de afgelopen twintig jaar hebben zij laten zien niet met die verantwoordelijkheid om te kunnen gaan. Wanneer het ministerie van Onderwijs direct de hogeronderwijsmedia financiert, verdwijnt die macht en kunnen deze media weer luis in de pels zijn.
