Hersenziekten- en kankeronderzoek: gouden duo voor doorbraken, hoopt onderzoekscentrum Adore
Wie aan kanker lijdt, heeft minder kans op hersenziekten. En andersom. Dit opzienbarende gegeven is een van de redenen waarom er vanaf 2025 oncologen en neurologen onder één dak samenwerken in het gloednieuwe onderzoekscentrum Adore op de Zuidas. De kruisbestuiving van het onderzoek naar kanker en hersenziekten moet doorbraken op gaan leveren voor nieuwe therapiën.
Nu zit haar onderzoeksgroep nog op een afgelegen gang in het de Medische Faculteit van de VU, straks werkt biochemicus Henne Holstege aan de overkant van de straat tussen honderden neurologen en kankeronderzoekers. Holstege is een van de tweeduizend onderzoekers die samen gaan werken in het gloednieuwe onderzoekscentrum Adore, dat pal achter het Amsterdam UMC op de Zuidas ligt. Begin 2025 opent het nieuwe gebouw haar deuren.
Uitwisseling
Als eerste onderzoekscentrum ter wereld gaat Adore het onderzoek naar hersenziekten en kanker combineren. Die twee vakgebieden hebben namelijk meer met elkaar te maken dan je op het eerste gezicht zou denken. Terwijl kankercellen zich juist ongecontroleerd blijven vermenigvuldigen hebben hersenziekten juist met stervende cellen te kampen. De kwaal van de ene ziekte zou dus wel eens een deel van de remedie voor de andere ziekte kunnen zijn, is het idee. Bovendien lijkt het erop dat mensen met dementie minder vaak kanker krijgen en andersom. Heb je kanker, dan is het risico op dementie vermoedelijk lager.
Honderdjarigen
De twee vakgebieden ontmoeten elkaar onder andere bij het onderzoek naar het immuunsysteem. ‘Om gezond te blijven is het belangrijk dat het immuunsysteem in balans is,’ vertelt Holstege. ‘Bij mensen met een tumor is het immuunsysteem laks geweest terwijl het bij mensen met dementie juist te hard is aangegaan en er te veel cellen zijn opgeruimd.’
Naarmate je ouder wordt, gaat de aan- en -uitknop van het immuunsysteem minder goed werken, waardoor ook de kans op kanker en dementie toeneemt. Holstege onderzoekt al jaren een groep gezonde honderdjarigen om een verklaring te vinden hoe het komt dat neurologische aandoeningen hen bespaard blijven. Ook oncologen zijn inmiddels aangesloten bij het honderdjarige-onderzoek.
Ook erfelijkheid speelt een belangrijke rol in gezond ouder worden. Holstege: ‘Als we weten welke erfelijke factoren betrokken zijn bij een gezond immuunsysteem en wat die doen, zijn we een stap dichter bij een therapie voor kanker en dementie.’
Inhaalslag
Een andere reden voor de samenwerking is dat het hersenonderzoek nog een inhaalslag kan maken ten opzichte van het kankeronderzoek. De laatste dertig, veertig jaar is er veel geld geïnvesteerd en grootschalig onderzoek gedaan naar kanker. Dat is de reden dat 60 procent van de kankerpatiënten inmiddels te genezen is. Hersenziekten daarentegen zijn nog nauwelijks te genezen.
‘De hersenen zijn lang onbereikbaar gebleven voor onderzoekers,’ vertelt Holstege. ‘Ze zitten verborgen achter de schedel en zijn veel minder makkelijk te bereiken dan een tumor waar je weefsel van kunt nemen en in het lab kan onderzoeken. Tegenwoordig kunnen we met geavanceerde beeldvorming wél in het levende brein kijken, en kunnen we door middel van een bloed-analyse een inschatting maken van ziekmakende processen in het brein. Door deze ontwikkelingen is het investeren in hersenonderzoek nu relevanter dan ooit tevoren.’
Heel veel cellulaire technieken uit het kankeronderzoek komen ook van pas voor het onderzoek naar hersenziekten. Neem de CAR-T-cel-therapie uit het kankeronderzoek. Die therapie voorziet witte bloedcellen van een soort ‘antenne’ waarmee ze nog beter kankercellen kunnen opsporen en vernietigen. Diezelfde cellen kunnen inmiddels ook de hersenen binnenkomen, waardoor het ook nuttig kan zijn voor het hersenonderzoek.
Honderden miljoenen
Naast onderzoekers van het Amsterdam UMC wil Adore nadrukkelijk ook ‘toptalenten’ aantrekken, jonge, talentvolle onderzoekers die de komende tien jaar vooruit kunnen in het onderzoekscentrum. Bovendien wil Adore de onderzoekers ontzien van de tijdrovende zoektocht naar onderzoeksgeld. Om dat de komende tien jaar voor elkaar te krijgen zijn er ‘honderden miljoenen’ nodig. Daarvoor heeft het onderzoekscentrum de hulp van de Vriendenloterij ingeroepen die in de maand september de Allergrootste Bingo Ooit organiseert voor kanker en hersenziekten.
