Noord-Korea verplaatst leger naar Rusland: komt het uit zijn internationaal isolement?
Noord-Koreaanse troepen gaan Rusland helpen in de oorlog tegen Oekraïne. Welke belangen zijn hiermee gemoeid voor Noord-Korea? En wat betekent dit voor de spanningen op het Koreaanse schiereiland? Vijf vragen aan UvA-alumnus Diletta De Luca, onderzoeker bij het Comité voor de mensenrechten in Noord-Korea van de Verenigde Naties.
Wat is de relatie tussen Noord-Korea en Rusland precies?
‘Rusland en Noord-Korea delen een complexe geschiedenis die teruggaat naar het einde van de Tweede Wereldoorlog, toen het Koreaanse schiereiland werd opgesplitst na jaren van Japanse kolonisatie sinds 1910. Zuid-Korea kwam onder toezicht van de Verenigde Staten (VS). In het noorden had de Sovjet-Unie (USSR) meer invloed. De VS en de USSR hadden toen samen een overeenkomst bereikt om elk een invloedssfeer te creëren, die bedoeld was om een machtsbalans tussen beide landen te waarborgen.’
‘Dit was het beginpunt van de scheiding tussen Zuid-Korea en Noord-Korea. De Sovjet-Unie speelde daarbij een cruciale rol in de oprichting van wat we nu kennen als Noord-Korea. Zelfs de machtspositie van Kim Il-sung, de eerste leider van de Kim-dynastie die tot op heden voortduurt, werd door de Sovjets bepaald; hij werd door hen uitgekozen, aangesteld als hoogste leider.’
‘Dat was niet voor niets. Kim Il-sung stond bekend als een loyale bondgenoot van de USSR. Hij vocht in het Sovjetleger en nam deel aan guerrillagevechten tegen de Japanse overheersing. Daarnaast speelde de Sovjet-Unie een belangrijke rol bij de ontwikkeling van Noord-Korea’s nucleaire wapenprogramma. Zij trainden Noord-Koreaanse wetenschappers en hielpen bij de bouw van de belangrijkste onderzoeksreactor, die nog steeds in gebruik is. Omdat Noord-Korea toen al een arm land was, zou Kim Il-sung zonder deze hulp niet in staat zijn geweest om iets op het gebied van nucleaire technologie te ontwikkelen en daarmee een tegenmacht tegen Zuid-Korea te worden.’
Hoe verklaart het bondgenootschap met Rusland de spanningen tussen Noord- en Zuid-Korea?
‘Het Koreaanse schiereiland is nooit volledig verenigd geweest. Zelfs vóór de Japanse bezetting in 1910 was Korea verdeeld en kende het door de eeuwen heen vele machtsverschuivingen van verschillende dynastieën. Na de Koreaanse Oorlog (1950-1953) begon Noord-Korea Zuid-Korea, mede door de invloed van de USSR, te beschouwen als een marionet van de Verenigde Staten. Noord-Korea formuleerde toen het ultieme doel om het schiereiland te verenigen onder het "juiste" bewind, onder het Kim-regime. Rusland had of heeft daar ook baat bij omdat … Dit streven veranderde echter sterk aan het begin van dit jaar, toen Noord-Korea officieel Zuid-Korea als vijand erkende en de grondwet aanpaste om het Zuiden formeel als vijand aan te wijzen.’
‘Voorheen werden vooral de Verenigde Staten als vijand gezien, maar deze nieuwe vijandigheid jegens Zuid-Korea zelf verhoogt de spanningen aanzienlijk. Hoewel er verschillende pogingen zijn ondernomen door Zuid-Koreaanse en Amerikaanse regeringen om een dialoog aan te gaan met Noord-Korea, zijn deze allemaal op niets uitgelopen. Noord-Korea en Rusland vormen nog altijd een front tegen Zuid-Korea en de Verenigde Staten.’
Wat is het belang van Noord-Korea bij het steunen van Rusland in de oorlog tegen Oekraïne?
‘Er zijn logischerwijs enorme economische belangen verbonden aan de steun van Noord-Korea aan Rusland. Noord-Korea, een uiterst arm land, verkeert al decennia in hongersnood en ziet deze samenwerking als een kans om hun economie een impuls te geven. Daarnaast zijn ze sinds de jaren '60 bezig met hun nucleaire programma, waarbij ze de kennis van de Russen goed kunnen gebruiken om zich verder te ontwikkelen. Door op deze manier te bewegen, doorbreekt Noord-Korea ook deels zijn internationale isolement.’
‘Daarnaast biedt het bondgenootschap Noord-Korea de kans om militaire ervaring op te doen, wat hun conventionele leger zou kunnen versterken. Terwijl Zuid-Korea beschikt over een zeer geavanceerd leger, heeft Noord-Korea de afgelopen decennia vooral ingezet op kernwapens als afschrikmiddel, waardoor hun strijdkrachten relatief zwak zijn. Door Rusland te steunen, zendt Noord-Korea een krachtig signaal aan de Verenigde Staten en Zuid-Korea en toont het zijn wil om zijn machtspositie op het Koreaanse schiereiland te versterken.’
‘Het is trouwens niet zo dat Noord-Korea totaal niet zichtbaar is geweest op het wereldtoneel. In september 2023 steunde Noord-Korea Rusland al in de oorlog tegen Oekraïne door wapens en munitie te sturen. Daarnaast zijn ze continu bezig met het testen van hun ballistische raketten en langeafstandsraketten. Die proliferatie is dus niet nieuw voor Noord-Korea. Ze zijn bijvoorbeeld ook indirect betrokken bij het conflict in het Midden-Oosten. De raketten die op 7 oktober 2023 door Hamas werden gebruikt, zijn deels van Noord-Koreaanse oorsprong. Dit toont aan dat Noord-Korea al langer bezig is met een strategie om uit zijn isolement te komen en zijn internationale positie probeert te versterken.’
Toch lijkt Noord-Korea onverwachts te bewegen op het wereldtoneel. Wat maakt het zo lastig om de Noord-Koreaanse beweegredenen te begrijpen?
‘Noord-Korea blijft een geïsoleerd land. Maar sinds COVID is Noord-Korea verder afgezonderd en komt er weinig informatie vandaan. Het kent geen onafhankelijke pers en de meeste buitenlandse ambassades zijn sinds de pandemie gesloten; bijna geen enkele vorm van informatie gaat het land uit. De enige vormen van informatie die we hebben, zijn getuigenverklaringen van ontsnapte Noord-Koreaanse gevangenen en satellietdata.’
‘Op die manier zijn we er bijvoorbeeld achter gekomen dat Noord-Korea enorm profiteert van de schending van mensenrechten in detentiecentra en gevangeniskampen. Het Noord-Koreaanse regime erkent weliswaar het bestaan er niet van, maar de afgelopen jaren hebben we aangetoond dat ze niet alleen bestaan, maar ook uitbreiden. Gevangenen worden onder andere ingezet voor de ontwikkeling van kernwapens. Ook hebben we een sterk verband gevonden tussen de nucleaire installaties in het land en detentiecentra. Daarnaast weten we dat wetenschappers en ingenieurs worden gedwongen te werken aan kernwapens zonder voldoende betaling of enige vorm van bescherming voor hun welzijn.’
Kan een reactie van Zuid-Korea uitblijven?
‘Dat is een erg moeilijke vraag. In Zuid-Korea is er een discussie gaande over hoe ze met hun neutrale positie ten aanzien van de oorlog in Oost-Europa moeten omgaan. Tot nu toe leveren ze geen wapens, maar meer humanitaire hulp. Ik verwacht dat daar iets in zal veranderen in de komende tijd.’
