Recensie | Gestruikeld over het Maagdenhuis

Vanuit een commandowagen van de politie schalde op 17 mei 1969 ’s nachts om half twee de gebiedende stem van UvA-rector Guus Belinfante over het Spui. Studenten hadden de dag ervoor het Maagdenhuis bezet. ‘Ik verzoek u het gebouw te verlaten. Anders zult u de gevolgen zelf moeten dragen,’ aldus een gedecideerde Belinfante vanuit de deuropening van de wagen, in zijn rechterhand een microfoon, in zijn linker een filtersigaret. Dit relletje zou toch zeker wel met een sisser aflopen? Zou er iemand zijn die het durfde opnemen tegen de autoriteit van de professor? De bezetters zouden het pand toch zeker wel verlaten? No way, althans niet vrijwillig.

Zwijgen

De bezetting van het Maagdenhuis in mei 1969 komt uitgebreid aan de orde in het nieuwe Amsterdamse boek van journaliste Geke van der Wal. Eerder schreef ze een biografie over uitgever en boekhandelaar Rob van Gennep, nu komt ze met een biografie van jurist en televisiemaker August David (Guus) Belinfante (1911-2000), hoogleraar bestuursrecht en rector magnificus van de UvA in de roemruchte jaren zestig van de vorige eeuw.

In plaats van woede. Het leven van Guus Belinfante is het verhaal van een getraumatiseerde Portugees-Joodse man: getraumatiseerd door de oorlog, door de moord op zijn ouders in Auschwitz, door zijn mislukte eerste huwelijk en de zelfmoord van zijn eerste vrouw Hester Mendes da Costa en ja: eigenlijk ook getraumatiseerd door zijn mislukte rectoraat aan de UvA. Maar in plaats van te ontsteken in woede over alles wat er was misgegaan in zijn leven, was er het grote zwijgen. ‘Hij was onbereikbaar in zijn zwijgzaamheid,’ aldus de biograaf. Met de verschijning van deze biografie is – bijna vijfentwintig jaar na zijn dood – een einde gekomen aan die zwijgzaamheid.

Een gevoelig punt

Guus Belinfante kwam betrekkelijk laat de universitaire wereld van de UvA binnen: hij kwam uit Den Haag, studeerde in Leiden en maakte carrière in de Haagse ambtenarij, in het bijzonder bij het naoorlogse Directoraat Generaal Bijzondere Rechtspleging, dat zich onder meer bezighield met strafzaken tegen oorlogsmisdadigers. Eind jaren vijftig kwam hij als niet-gepromoveerd – ‘een gevoelig punt’ bij zijn kandidatuur – jurist naar de UvA, aanvankelijk bij de toenmalige Faculteit Politieke en Sociale wetenschappen (PSF), later bij de juridische faculteit.

De begeesterde Belinfante had bij zijn studenten de reputatie van een begaafd en erudiet verteller, die als hoogleraar bestuursrecht volle collegezalen trok. Het was ook de tijd – begin jaren zestig – waarin hij als rechtbankpresident optrad in het televisieprogramma TV-rechtbank, dat rechtszaken zo natuurgetrouw mogelijk naspeelde op de televisie. Hij was ervan overtuigd dat het programma bijdroeg aan meer bekendheid over de rechtspraak. ‘Ik geloof beslist dat het publiek op deze manier beter de gang van zaken bij een rechtszaak zal gaan begrijpen.’

Paard van Troje

Dat hij in het revolutiejaar 1968 rector-magnificus zou worden leek aanvankelijk op veel steun te kunnen rekenen, al was het maar omdat hij voorstander was van allerlei nieuwe vormen van studenteninspraak. ‘Hij agendeerde in de bestuurs- en Senaatsvergaderingen de onrust onder de studenten in andere Europese studenten. Hij begreep het verlangen naar meer inspraak.’ Studentenvertegenwoordigers prezen zijn goede bedoelingen en geloofden oprecht dat hij meer inspraak voor hen wilde. Haalde het universiteitsbestuur met hem niet een Paard van Troje binnen, vroegen ze zich zelfs af.

Naar voorbeeld van het verre Tilburg, sloeg ook in Amsterdam de vlam in de pan op 16 mei 1969: de bezetting van het bestuurlijke zenuwcentrum van de UvA, het Maagdenhuis. Naast ludiek had de bezetting wel degelijk ook een serieuze ondertoon: medebeslissingsrecht voor alle universitaire geledingen, inclusief de studenten. Dat ging de rector dan weer veel te ver. Hij noemde het ‘een loze kreet’, een eis waar hij zonder nadere invulling en interpretatie niets mee kon. En nu bivakkeerden die studenten ook nog in zijn Maagdenhuis, waar ze kasten openbraken, geheime stukken verspreidden, bureauladen met reorganisatieplannen omkeerden en kennis namen van brieven en geheime notities. De bezetters meenden ‘het ware gezicht’ van de rector te hebben ontmaskerd. Belinfante eiste na vijf bezettingsdagen hun vertrek. Ze gingen niet. En dus kwam de ME. Het was een tafereel dat in 2015 copy-paste werd herhaald door een nieuwe generatie studenten en bestuurders.

(tekst gaat verder onder de foto)