Nederland 28e op Gender Gap Index: ‘Bij vrouwen ligt veel onbenut arbeidspotentieel’
Ongelijkheid tussen mannen en vrouwen is wereldwijd toegenomen, zo blijkt uit het jaarlijkse Global Gender Gap-onderzoek van het World Economic Forum naar sekseongelijkheid in 156 landen. UvA-hoogleraar Henk Volberda (strategie en innovatie) leidde de Nederlandse dataverzameling. ‘Dit is geen lijst met landen waarin vrouwen het meest gelukkig zijn.’
In de Global Gender Gap Index is Nederland 3 plaatsen gestegen – we staan nu op plek 28. Wat betekent dat?
‘Het is natuurlijk een internationale vergelijking. De index kijkt naar vier factoren: gezondheid/levensverwachting, toegang tot onderwijs, politieke invloed en arbeidsparticipatie/arbeidskansen. Op gezondheid/levensverwachting scoren Nederlandse vrouwen hoog, net als bij onderwijs, waar meisjes het vaak beter doen dan jongens. Nederland is beter gaan scoren op politieke invloed: er zijn meer vrouwelijke ministers en staatssecretarissen in dit kabinet en er zijn meer vrouwelijke Kamerleden, maar Nederland heeft dan weer nooit een vrouwelijke premier gehad, dus daar zit een kloof.
Ook in arbeidsparticipatie/arbeidskansen blijven vrouwen achter. We zien dat de salarisverschillen aan het afnemen zijn, maar hoewel vrouwen gemiddeld hoger opgeleid zijn zien we verschillen vanaf het 28e tot 32e levensjaar: als vrouwen kinderen krijgen en meer dan mannen zorgtaken op zich nemen en daarom deeltijd gaan werken. Daar lopen mannen hun achterstand in of maken ze zelfs een voorsprong, waardoor ze makkelijker in leidinggevende posities terechtkomen. Bij vrouwen ligt zodoende veel onbenut arbeidspotentieel. Het geldt natuurlijk niet voor alle vrouwen, het zijn gemiddelden.’
Heeft dat niet ook te maken met faciliteiten? In Scandinavië is kinderopvangbeleid bijvoorbeeld veel goedkoper.
‘Ja, in een land als Noorwegen zie je bijvoorbeeld dat mannen na de zwangerschap verlof kunnen nemen wat leidt tot betere verdeling van zorgtaken en dus tot een betere verdeling op de arbeidsmarkt. België heeft een vrouwenquotum voor leidinggevende ambtenaren, en in Engeland moeten grote bedrijven rapporteren over beloningsverschillen tussen mannen en vrouwen. Dat zijn maar enkele voorbeelden. In Nederland zijn deze ontwikkelingen ook gaande: het kabinet wil de kinderopvang goedkoper maken en heeft besloten dat 30 procent van de leden van raden van commissarissen van beursgenoteerde bedrijven uit vrouwen moet bestaan. De pandemie heeft ons wel wat teruggezet, daarin zag je dat vrouwen meer zorgtaken op zich gingen nemen.’
Wereldwijd is 68 procent van de kloof tussen mannen en vrouwen gedicht. Door negatieve effecten van de coronacrisis zal het 132 jaar duren voordat de kloof tussen man en vrouw volledig is gedicht, stelt het rapport. In West-Europa ligt het tempo hoger: daar is 77,6 procent van de kloof tussen mannen en vrouwen gedicht, mede dankzij de hoog scorende Scandinavische landen. Het World Economic Forum verwacht dat het nog 52 jaar duur voor de achterstand van vrouwen op mannen is weggewerkt in West-Europa.
Uit het rapport blijkt ook dat er tijdens de pandemie verschillen waren tussen mannen en vrouwen zonder kinderen. Vrouwen ervoeren meer baanonzekerheid en stress door het veranderen van werkroutines dan mannen. Hoe zit dat?
‘Daar heb ik geen sluitende verklaring voor. De coronacrisis heeft natuurlijk wel veel bij-effecten heeft gehad, denk aan extra zorg voor kwetsbare familieleden, en het lijkt erop dat die mantelzorglasten kennelijk ook meer bij vrouwen terechtkomen.’
In de top-10 staan naast Scandinavische landen ook landen als Namibië en Rwanda. Wat doen zij goed op het gebied van gelijkheid?
‘In dit soort landen scoren vrouwen hoog op arbeidsparticipatie. Dat heeft te maken met grote armoede waardoor vrouwen min of meer gedwongen zijn om te werken. Dit is dus geen lijst met landen waarin vrouwen het meest gelukkig zijn. Als ik vrouw zou zijn zou ik graag in IJsland, Finland of Noorwegen willen wonen, want die landen scoren hoog, maar we hebben geen metingen gedaan over machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen. Ook iets als politieke invloed meten we door vrouwen te tellen, je moet data gebruiken die toepasbaar zijn op meer dan 140 landen. Dat betekent dat diepgaande processen soms niet zichtbaar zijn – het kan best zijn dat je meer vrouwelijke ministers hebt maar dat de politiek nog steeds gedomineerd wordt door een beperkt aantal mannen.’
