‘Dit laat zien dat universiteiten bedreigingen serieus nemen. Dat is winst’
Universiteiten staan vierkant achter hun wetenschappers en tolereren intimidatie niet langer. Dat willen ze duidelijk maken met een nieuwe handreiking die universiteitenvereniging VSNU gisteren presenteerde. ‘Het is schandalig wat mensen menen tegen je te kunnen zeggen.’
Intimidatie en bedreiging horen niet bij het werk van een wetenschapper. Punt. Dat is de strekking van het document dat door alle veertien rectoren is ondertekend. Gebeurt dat wel, dan doen de universiteiten aangifte. Werknemers krijgen psychische hulp aangeboden en er komt een nationaal meldpunt waar meldingen van intimidatie en bedreigingen worden bijgehouden.
Hoewel de afspraken in de handreiking niet helemaal uit de lucht komen vallen, is hoogleraar politicologie Sarah de Lange er toch blij mee. Ze heeft helaas ervaring met bedreigingen: na een aanval van het extreemrechtse platform Vizier op Links kreeg ze dagenlang haatmailtjes en werd geprobeerd haar sociale media-accounts te hacken.
Gangbaar
‘De winst is dat dergelijke bedreigingen nu door alle universiteiten wordt aangepakt. Natuurlijk hadden sommige universiteiten en onderzoeksinstellingen al maatregelen genomen tegen intimidatie, maar zo’n gezamenlijke agenda laat zien dat het probleem serieus genomen wordt,’ zegt De Lange. Lang was dat niet zo, zegt ze.
‘De afgelopen twee jaar is dergelijke bangmakerij veel gangbaarder geworden in de wetenschap. Dat komt door zo’n platform als Vizier op Links, maar ook door de corona-pandemie. Dat maakte zo’n samenwerking ook veel urgenter.’
Steun
Haar collega Roland Pierik, universiteit hoofddocent en rechtsfilosoof, kan over het onderwerp meepraten. ‘Zo’n vijf jaar geleden deed ik onderzoek naar vaccinaties bij kinderen en daardoor werd ik bedreigd. Toen merkte ik dat zowel de UvA als de politie niet zo goed wisten hoe ze ermee moesten omgaan. Zo’n bedreiging via sociale media was relatief nieuw,’ vertelt hij. ‘Ik kan me voorstellen dat de politie, die zich normaal bezighoudt met moordzaken, dacht: wat moet ik hiermee? Dat dit rapport er nu is, toont dat universiteiten zich willen uitspreken en willen laten zien dat de hun wetenschappers steunen.’
Inmiddels heeft de UvA, wrang genoeg, een inhaalslag gemaakt. Pierik: ‘Ik voel me erg gesteund door de universiteit. Als het weer eens losgaat op mijn Twitter, belt het hoofd van de communicatie-afdeling mij: ik zie dat het misgaat, gaat het goed met u? Ook heb ik wel eens persoonlijke berichtjes gehad van Geert ten Dam en Karen Maex, dat is heel prettig tijdens zo’n Twitterstorm.’ Zelf laat hij de meeste reacties van zich af glijden, hoewel hij laatst voor een presentatie de nare reacties eens goed ging lezen. ‘Toen schrok ik toch wel. Het is schandalig wat mensen menen tegen je te kunnen zeggen.’
De steun van zowel collega’s als de universiteit is voor haar dit voorjaar inderdaad erg belangrijk geweest, zegt De Lange. ‘Ik had het gevoel dat ik er niet alleen voor stond. En zo hoort het ook, de universiteit moet je ondersteunen in het uitoefenen van je functie, want dat is feitelijk wat je doet wanneer je je als wetenschapper uitspreekt in het publieke debat.’
Verkrachtingsfantasieën
Pierik was samen met wetenschappers Afshin Ellian en Aya Azawa (beiden Universiteit Leiden) naar Den Haag afgereisd om de handreiking in persoon te ontvangen van minister Van Engelshoven. ‘Het was een prettige middag. Ik sprak kort met de minister over het onderwerp. Het verschil tussen haar als minister en mij als wetenschapper is dat ik alle drek ongefilterd binnenkrijg. Een minister heeft een staf die de mails en reacties voor haar filteren. Daarom is het goed dat de handreiking er nu is, als steun.’ Al valt de drek voor hem nog mee, vindt hij. ‘Voor vrouwelijke wetenschappers is het nog erger. Die krijgen te maken met verkrachtingsfantasieën als reactie.’
Pestkoppen
Pierik raadt jonge collega’s aan om te bedenken of ze zich wel zo zichtbaar willen opstellen in de media. ‘Je weet dat als je dat doet, je een hoop over je heen krijgt. Op Twitter zitten nu eenmaal veel pestkoppen, zoals je die vroeger ook had op de lagere school.’
De Lange is het daar niet helemaal mee eens. ‘Natuurlijk is het goed om erover na te denken, maar eigenlijk zou het niet de doorslag moeten geven of je je als wetenschapper wel of niet in het publieke debat mengt. Wanneer wetenschappers zich uit de publieke ruimte terugtrekken, verschraalt het debat. Dan krijgen de hardste schreeuwers de meeste plek, in plaats van de mensen met de meeste kennis, en dat lijkt me erg onwenselijk.’
