‘Het was een coup, en een carnavaleske performance van een coup ineen’
Docent amerikanistiek George Blaustein wilde woensdagavond eigenlijk een aantal papers van studenten gaan beoordelen, totdat hij appjes van vrienden kreeg en toch zijn tv maar aanzette. Urenlang schakelde Blaustein tussen CNN, BBC, Al Jazeera, Wat hij zag was volgens hem zowel voorspelbaar als onvoorspelbaar.
Wat bedoel je daarmee?
‘Het is een merkwaardig gevoel. Wat woensdag gebeurde was volledig in lijn met Donald Trumps performance van de afgelopen maanden: een fascistische of pseudo-fascistische autocraat die een greep naar de macht wil doen. Het was ook een logische stap als je het bijvoorbeeld vergelijkt met de Charlottesville Rally van 2017Lees hier meer over de Charlottesville Rally. waarbij een extreemrechtse demonstrant op een tegendemonstratie inreed. Het is ook in lijn met eerder geweld dat we op televisie te zien kregen in de Verenigde Staten, zoals school shootings of andere schietpartijen; dat gebeurde allang voordat Trump president was.
Aan de andere kant was het ook nieuw en onvoorspelbaar.’
Hoe gaat dit nu verder?
‘Als ik eerlijk ben heb ik geen idee. Het is gemakkelijk te zeggen wat er zou moeten gebeuren. Of het 25th AmendmentDat amendement op de Amerikaanse grondwet regelt een procedure waarbij een Amerikaanse president uit zijn ambt kan worden gezet als hij ongeschikt is om nog te regeren. Daarvoor moet een meerderheid van de ministers, of het congres instemmen met het voorstel van de vice-president om de president tijdelijk uit zijn macht te ontzetten. De vice-president wordt dan tijdelijk acting president, de president blijft officieel president, maar heeft dan geen macht meer. Dit deel van het 25th Amendment is nog nooit ingeroepen. zou ingeroepen moeten worden, waarbij een president die unfit to govern is uit zijn ambt gezet kan worden. Opmerkelijk is dat de National Association of Manufacturers, een van de grootste werkgeversorganisaties van de VS en een enorm trouwe Republikeinse lobbyorganisatie, een statement heeft uit doen gaan waarin ze dat betoogt.
Of er zou alsnog een nieuwe impeachment-procedure opgestart moeten worden waarbij ook Republikeinen in de Senaat zeggen: “Dit was een brug te ver”.
Als het systeem goed zou functioneren zou een van deze twee wegen bewandeld moeten worden, maar ik denk niet dat het gaat gebeuren. Ik denk dat de meeste Republikeinen en veel Democraten de laatste dagen van Trumps termijn uitzitten in de hoop dat er niets meer gebeurt. Ik hoop dat ik ongelijk heb, en dat de impeachmentprocedure die Congreslid Ilhan Omar is opgestart het haalt, maar ik vrees ervoor.’
Je bent een groot kenner van Joe Biden. Hoe zal hij hier mee omgaan?
‘Ik vind het moeilijk om te zeggen. Joe Biden is een van de vele Amerikanen die het presidentschap als iets sacraals zien. Biden heeft sinds zijn intrede in de politiek het altaar van het presidentschap aanbeden als iets waar enkel de meest deugdzame persoon met het beste karakter recht op zou moeten hebben. Dat zag je ook in zijn korte speech op woensdagavond.
Dat is natuurlijk niet de realiteit, als je ziet wie er de afgelopen jaren president was. Het is gebruikelijk om te zeggen dat Trump de normen die Biden aanbad heeft vernietigd. Na zijn oproep “to restore the soul of the constitution” lijkt het erop dat Joe Biden het presidentschap opnieuw zal mystificeren, en niet zal hervormen.’
Hebben we deze week het einde van de Verenigde Staten als baken van de democratie gezien?
‘De fictie van de Verenigde Staten als een baken van de democratie was een krachtige fictie, vooral in Europa na de Tweede Wereldoorlog. Soms hebben we van die fictieve ideeën nodig, maar het zegt meer over degenenen die ze hebben dan over de realiteit van Amerikaanse politiek.
De structuur van het Amerikaanse politieke systeem maakt het mogelijk om te regeren op basis van een minderheid. Dat zag je in 2016, toen Trump niet de popular vote won, maar wel president werd. En dat zag je in 2000, toen een Republikeins gekleurd Hooggerechtshof de hertellingen stopte en George W. Bush president werd, terwijl zijn tegenstander meer stemmen haalde. De baken van democratie is ook een baken van rechteloosheid van de kiezer.
Dat in het achterhoofd hebbend was wat woensdag gebeurde desalniettemin een schandvlek voor de Verenigde Staten.’
Wat deed het met je om dit te zien gebeuren in het hart van de Amerikaanse democratie?
‘Ik weet het niet. Ik zie het Capitool sowieso niet als het hart van de Amerikaanse democratie. Ik vind het moeilijk om de vraag te beantwoorden. Al onze ervaringen zijn zo hypermediated. Er zijn zoveel filters tussen een echte gebeurtenis en wat wij zien, dat maakt het ingewikkeld. Ik kan niet zeggen dat ik gechoqueerd ben, het “How could this happen in America?”-gevoel heb ik niet.
Het is vooral een volgend verdrietig spektakel. Het was totally wild. In 2017 was ik bij toeval in Charlottesville toen de extreemrechtse rally daar plaatsvond. Ik schreef er een essay over voor De Groene Amsterdammer. Daarin ging ik in op de tweeledigheid van zulke gebeurtenissen. Aan de ene kant was dat een rechtsextremistische aanslag, maar het was ook een carnavaleske performance van een rechtsextremitische aanslag.
Zo keek ik ook naar de beelden van het Capitool. Het was een coup, en het was een carnavaleske performance van een coup. Er waren mensen die dachten dat ze echt onderdeel waren van een historische beweging die hun land terugpakte van de elite. Bij hen is er geen ironie.
En dan waren er de mensen die deelnamen aan het spektakel, die verkleed als Viking door die Senaatszaal wandelen, die een kans grepen om snarky te zijn, om te trollen. Dat je niet kunt zeggen of je nu naar een coup of naar een carnavaleske performance van een coup hebt zitten kijken is misschien wel het engste.’
