Muziekkapel Suriname kreeg muziekles van UvA-promovendus
Hoornist John Smit werkte jarenlang als muzikant bij de Luchtmacht. Ondertussen studeerde hij muziekwetenschappen. Ook gaf hij les aan Surinaamse militair muzikanten. Vandaag kan hij in Paramaribo het resultaat zien tijdens de viering van 45 jaar onafhankelijkheid. Volgende week promoveert hij aan de UvA op de ontwikkeling van de negentiende-eeuwse militaire muziek in Nederland.
Nederland is eigenlijk helemaal geen militair land. Waarom dan toch dit onderwerp?
‘Dat is eigenlijk een samenloop van omstandigheden geweest. Na mijn afstuderen begin jaren tachtig als hoornist aan het Conservatorium van Amsterdam kon ik nergens een baan vinden. Er was een hoge werkloosheid en er werd enorm bezuinigd op symfonieorkesten. Toen kon ik als muzikant een baan krijgen bij het Ministerie van Defensie.’
Pardon? Een muzikant op Defensie?
‘Ja. Defensie heeft ongeveer 250 beroepsmusici in dienst, voornamelijk blazers: trompettisten, fluitisten, klarinettisten, fagottisten en ook hoornisten. Ik heb dertig jaar bij Defensie gewerkt, waarvan twintig jaar als eerste hoornist bij de muziekkapel van de Koninklijk Luchtmacht. Het was misschien geen symfonieorkest, maar toch heel belangrijk voor het staatsceremonieel. Als de koning op Prinsjesdag het Paleis uit komt staat de kapel van de Koninklijke Luchtmacht het Wilhelmus te spelen. Ik heb daar jaren gestaan. De muzikale begeleiding van staatsceremonieel is eigenlijk nog het enige bestaansrecht van militaire muziek.’
Want?
‘Er worden geen oorlogen meer gevoerd waarbij muzikanten voorop gaan. Elke staat heeft een leger en elk leger heeft muziekkapel die militaire (mars)muziek speelt. Van oorsprong was dat bedoeld om de soldaten enerzijds rust te geven en hen anderzijds ook op te zwepen voor de oorlogsvoering. Legers verplaatsten zich dus onder aanvoering van de muziekkapel. Zo marcheerde het leger van Napoleon van Parijs naar Sint Petersburg onder aanvoering van de muziekkapel.’
Wat hebt u precies onderzocht?
‘Ik heb onderzoek gedaan naar de positie die de kapelmeesters en muzikanten binnen de militaire organisatie en het burgermuziekleven innamen. De plek van de professionele muzikant was bijzonder, omdat hij feitelijk geen militaire taak had en zich niet voorbereidde op de oorlog. Aan de andere kant: de Nederlandse overheid gaf in het midden van de negentiende eeuw weinig geld uit aan de militaire veertien muziekkapellen die Nederland had, waardoor militair muzikanten ook in de burgermaatschappij moesten spelen om aan hun geld te komen. Veel plaatselijk muziekuitvoeringen werden gegeven door militair muzikanten. In de dorpen waar dat toen gebeurde zie je nu vaak nog een levendige muziekcultuur.’
U bent van de zogenoemde ‘lichting 59’, het geboortejaar waarvan de mannen voor het eerst niet in militaire dienst hoefden. Is dit een inhaalslag?
‘Nee hoor, integendeel. Ik had een pacifistische instelling in de jaren zeventig, net als veel andere mensen. Het was echt niet zo dat ik heel graag bij Defensie wilde werken, maar ik wilde wel mijn beroep als hoornist uitoefenen. Dat is gelukt.’
U woont inmiddels in Paramaribo. Wat doet u daar?
‘In de jaren dat ik nog bij Defensie werkte begon ik aan een studie muziekwetenschappen in Utrecht en daarna aan mijn promotie aan de UvA. Ik deed ook onderzoek in de bibliotheek en het archief. In die tijd was de Surinaamse minister van Defensie ook eens in Nederland en vroeg aan toenmalig minister Van Middelkoop van Defensie om ondersteuning voor de muziekkapel. We zijn destijds met meerdere muzikanten uit Nederland gaan lesgeven. Ik stuurde de muzikanten vanuit ons ministerie naar Suriname en ging zelf ook. Toen ik in Suriname aankwam was ik gelijk verkocht en nu woon ik hier.’
Bouterse was blij met u?
‘Integendeel, de samenwerking tussen Nederland en Suriname werd in 2010 gelijk stopgezet toen Bouterse aan de macht kwam. Nu er sinds dit jaar een nieuwe president is, is de samenwerking weer opgepakt. Vandaag, 25 november, viert Suriname de jaarlijkse onafhankelijkheid van Nederland. De Nederlandse Minister Blok van Buitenlandse zaken is hier nu en de militaire kapel zal vandaag voor het presidentieel paleis marcheren en het Surinaamse volkslied spelen. Ik heb daar geen rol in. Gelukkig niet, de Surinamers kunnen dat prima zelf.’
De online promotie Tussen leger en maatschappij. Militaire muziek in Nederland 1819-1923 vindt plaats op 1 december 2020 om 12.00 uur. Kijk hier naar de livestream via YouTube.
De Surinaamse muziekkapel deed in 2010 mee aan de Nationale Taptoe in Rotterdam.
