‘In China veranderen de coronamaatregelen elke dag’
UvA-antropoloog Willy Sier deed onderzoek in Wuhan en heeft nog dagelijks contact met inwoners van de stad waar het coronavirus uitbrak. Wat vinden de inwoners van de maatregelen die iedere dag veranderen? ‘De Chinezen krijgen via een app een QR-code. Als die code rood is, moet je twee weken in quarantaine.’
Antropoloog Willy Sier heeft na haar promotieonderzoek van drie jaar geleden via WeChat nog dagelijks contact met de Chinezen die ze ervoor ontmoette en sprak. Die gesprekken, de dagboeken en de video’s die haar contacten met haar delen, zijn nu belangrijk onderzoeksmateriaal voor haar project over het leven van de Chinezen na de lockdown.
Hoe hebben de Chinezen die jij spreekt de lockdown ervaren?
‘Veel van hen vonden het heel fijn. Ze konden meer tijd met hun familie doorbrengen. Normaal is dat moeilijk. Een van mijn contacten had het wel zwaar. Zij is net een jaar getrouwd en haar schoonfamilie – die vaak in China bij de zoon en zijn vrouw woont – zette haar al een tijdje onder druk. Die vond dat ze een kind moest krijgen. Dat wilde zij nog niet, dus werkte ze veel om hier een beetje afstand van te houden. Toen de buurman besmet bleek te zijn, zijn zij, haar man en schoonfamilie naar hun opslagplaats verderop gegaan. Daar hebben ze veertig dagen lang gezeten. Er was geen douche en wc, ze sliepen met z’n vieren in één bed. Toch was ook zij nog redelijk positief, want ze had veel geld verdiend met het promoten van een online pokerspel.’
Hoe ziet het leven in Wuhan er nu uit?
‘Elke dag veranderen de maatregelen in China. In Wuhan – een stad met tien miljoen mensen – is het per buurt anders geregeld. Het hangt af van waar de besmettingen zijn. De uitbraak is nu heel klein; het gaat om tientallen besmettingen. De Chinese overheid houdt via de mobiele telefoons van de Chinezen in de gaten waar besmette mensen zijn, en wie bij hen in de buurt is geweest.
De Chinezen krijgen nu via een app een QR-code. Als die QR-code groen is, mag je overal naartoe. Is de code oranje, dan heb je te maken met wat restricties. Bij een rode code moet je in quarantaine. Als bijvoorbeeld een besmet persoon op een dinsdag in een bepaalde supermarkt is geweest, krijgen alle mensen die die dag in dezelfde supermarkt zijn geweest een oranje QR-code. Dat betekent dat ze dan thuis moeten werken. Als er een uitbraak in een wooncomplex is, krijgen alle bewoners een rode QR-code en moeten ze twee weken thuis blijven. Verder verschilt het per werkgever weer wat de regels zijn; sommige werkgevers zijn strenger dan anderen.’
Om wat voor strenge maatregelen gaat het dan?
‘Veel Chinezen wonen niet dicht bij hun werk, daarom slapen ze in dorms op bedrijventerreinen van fabrieken of kantoren. Eén vrouw met wie ik veel contact heb mag nu met speciale permissie van het bedrijventerrein af. Daarbij moet ze beloven dat ze geen openbaar vervoer gaat gebruiken. De meeste mensen hebben geen eigen vervoer. Dit betekent dat ze niet terug kunnen naar waar ze vandaan komen, of zelfs niet even een bezoekje kunnen brengen aan het winkelcentrum. Ook gebruikt de werkgever van deze vrouw een systeem dat bijhoudt of werknemers die het bedrijventerrein verlaten echt alleen van het werk naar een ander adres gaan. Op de nieuwe locatie moeten ze drie keer op een dag in een online systeem inloggen.’
‘Iemand anders die ik sprak, die ingenieur is – wat toch wel een relatief goede baan is – mag als zijn QR-code rood wordt niet meer naar kantoor. Dan ontvangt hij geen salaris. Dat kun je je in Nederland niet voorstellen.’
Wat vinden jouw contacten hier nou van?
‘Meestal reageren de Chinezen die ik spreek best positief; ze vinden dat ze deze crisis samen moeten aanpakken en ervoor moeten zorgen dat het virus niet terugslaat. Maar soms vragen ze zich wel af waar al die maatregelen nou eigenlijk over gaan. Ze moeten het namelijk zelf aangeven als ze een temperatuurverhoging hebben. Wie doet dat nou als dat betekent dat je dan niet meer naar werk mag komen? Verder hopen ze dat ze straks geen maskers meer hoeven te dragen. Wuhan noemen ze namelijk ook wel een microwave city. Soms kan het er wel 45 graden Celsius zijn. Dan is het niet echt prettig om de hele dag op je werk, in kantoor of een fabriek, een masker te dragen.’
Hoe kijken de Chinezen nu naar het westen, waar de maatregelen ook steeds meer versoepeld worden?
‘Er is echt een frame van China versus Amerika, met veel aandacht voor Trump. De Chinese politici laten zien dat hij egoïstisch is en niet om mensen geeft. Dat is volgens hen het resultaat van democratie. Ze zeggen dat het beter werkt als één partij bestuurt. De Chinese overheid presenteert zichzelf als een overheid die juist de zorg voor de bevolking vooropstelt.
Het is moeilijk om te ontkennen hoe succesvol de maatregelen in China zijn, als je de situatie bijvoorbeeld vergelijkt met Amerika. Maar ik weet niet hoe betrouwbaar de cijfers van China zijn. Een paar van mijn contacten die eerst zelden over politiek praatten, vragen nu aan mij: “Who do you follow: China or America?” Ik probeer steeds uit te leggen dat het om een frame gaat; dat het Amerikaanse systeem niet te vergelijken is met dat van China. En dat niet iedereen in Amerika Trump steunt.’
Dan kijken ze vast ook een beetje boos naar Amerika nu het land verkondigt dat China het coronavirus in de wereld heeft gebracht?
‘In China doet ook een populaire complottheorie de ronde. Volgens die theorie heeft Amerika het coronavirus via een sportevenement dat in 2015 in de stad plaatsvond naar Wuhan gebracht. Sommige Chinezen zeggen dat geïnfecteerde Amerikanen hieraan deelnamen en toen in het ziekenhuis zijn beland. Ze denken dat de Amerikanen het niet erg vinden dat het virus nu ook in Amerika wordt verspreid, of dat dit gewoon niet de verwachting was. “Het virus is te perfect,” is de uitleg. “Het doodt alleen ouderen die niet meedoen aan het productieproces. Op deze manier kan Amerika hun eigen bevolking goedkoper maken. En China wegzetten als de verspreider van het virus.”’
