Hoe UvA-natuurkundigen al 45 jaar hun collega’s in Vietnam helpen
Gepensioneerd UvA’er Peter de Goeje maakte een documentaire over de samenwerking tussen natuurkundigen van de UvA en de Universiteit van Hanoi, die al tijdens de Vietnamoorlog begon. Aankomende zaterdag wordt de documentaire eenmalig vertoond op Science Park. ‘Toen de sympathie voor Vietnam daalde en politici wilden dat wij stopten, hebben wij de samenwerking toch doorgezet.’
Waar gaat de documentaire eigenlijk over?
‘Het gaat over de samenwerking tussen natuurkundigen van de UvA en de Universiteit van Hanoi, die al in 1973 begonnen is. De documentaire toont alle politieke ontwikkelingen, zowel pro- als anti-Vietnam, rondom deze samenwerking. Er komen veel tachtigers aan het woord, maar ook jongere onderzoekers, die de samenwerking momenteel voortzetten. De titel We have to be optimistic! is een quote van een man die al sinds het begin bij de samenwerking betrokken was. Aan het einde van de film zegt hij dat hij het ook allemaal niet meer weet, maar dat we optimistisch moeten blijven.’
Hoe is de samenwerking begonnen?
‘Na de Amerikaanse bombardementen in december 1972 op Noord-Vietnam was er in Amsterdam veel solidariteit voor de Vietnamezen. Ik ben toen lid geworden van het Komitee Wetenschap en Techniek voor Vietnam. Op verzoek van het Komitee zijn in 1973 Vietnamese wetenschappers van verschillende disciplines naar Amsterdam gekomen. Noord-Vietnam vroeg daarna hulp bij het opzetten van twee fundamentele natuurkundige labs. Dat klinkt misschien als een vreemd verzoek voor mensen die in oorlog verkeren en van alles aan hun hoofd hebben, maar wij wilden ze op dat moment niet tegenspreken. Er is toen anderhalf miljoen gulden beschikbaar gesteld voor dit project. Dat was het begin van de natuurkundige samenwerking.’
(Lees verder onder de afbeelding)
Hoe verliep de samenwerking?
‘Het is een hele uitdaging geweest om de fundamentele labs op te zetten. Hiervoor moest er onder anderen een heliummachine met vloeibaar helium worden geïnstalleerd. Deze machine was van Philips, zij hebben in Eindhoven een Vietnamees opgeleid om de machine te gebruiken. Vloeibaar helium heeft namelijk een zeer lage temperatuur van slechts vier graden boven het absolute nulpunt, waardoor je stoffen in een zeer fundamentele staat kan onderzoeken. Het installeren van deze machine is niet gemakkelijk geweest, want er was daar in eerste instantie geen stroom omdat alles door de oorlog verwoest was. Uiteindelijk is het gelukt om de labs op te zetten en hebben de Vietnamese wetenschappers artikelen kunnen publiceren.
Aan het einde van de oorlog daalde de sympathie voor Vietnam door het communistische regime en de problematiek van de bootvluchtelingen. Meerdere politici wilden toen dat de technische en universitaire steun aan Vietnam zou worden stopgezet. Wij wilden de wetenschap daar steunen, en besloten om er toch mee door te gaan. Na de invoering van de markteconomie in 1991 in Vietnam kwam er door sterke economische groei meer geld beschikbaar voor wetenschap en werd er een nieuw onderzoeksinstituut opgericht.’
Hoe ziet de samenwerking er tegenwoordig uit?
‘Nog altijd komen er veel Vietnamezen naar Amsterdam om bijvoorbeeld promotieonderzoek te doen. Veertien jaar geleden zijn de masteropleidingen in Hanoi gelijk gemaakt aan die van de UvA. Hierdoor is het voor Vietnamese onderzoekers gemakkelijk om hier te komen promoveren – het is duidelijk wat je aan ze hebt. Ook worden er regelmatig gezamenlijke publicaties gepubliceerd en bezoeken Amsterdamse natuurkundigen conferenties in Vietnam. De samenwerking is na al deze jaren, dus nog steeds aanwezig. In de documentaire komen ook een aantal jonge onderzoekers aan het woord, die de samenwerking vandaag de dag voortzetten.’
Waarom hebt u deze film juist nu gemaakt?
‘De hoofdrolspelers staan op het punt om uit te sterven, inclusief ikzelf. Daarom moest het nu gebeuren. Het is een belangrijk verhaal, dat de moeite waard is om vastgelegd te worden. Een aantal jaar geleden heb ik een boek geschreven Met solidaire groet, hierin worden ook andere wetenschappelijke samenwerkingen besproken. Maar het natuurkundige verhaal is bijzonder, want het is oudste samenwerking die nog altijd wordt voortgezet.’
Zaterdag wordt de documentaire getoond.
‘Ja, aankomende zaterdag zal de film rond 18.00 worden afgespeeld op Science Park. Iedereen die geïnteresseerd is, is welkom. Als er hierna nog mensen zijn die hem graag willen bekijken, dan valt er vast iets te regelen. De documentaire zal in ieder geval voorlopig niet online te bekijken zijn, want ik wil de documentaire aanbieden aan de universiteit.’
