Oekraïne en Krimmusea twisten bij Hof verder over kunstschatten
Aan wie moet Allard Pierson van de UvA een aantal archeologische schatten teruggeven? Zijn dat vier musea op de Krim of de Oekraïense regering in Kiev? Daarover boog het Amsterdamse hof zich vandaag.
Een minister van Cultuur, een staatssecretaris van Justitie, vijf cameramannen, een geluidsman, twee tolken, acht advocaten en een uit de kluiten gewassen Powerpointpresentatie; de drukte in het Amsterdamse Hof vanochtend toont aan hoe belangrijk deze hoger beroepszaak is voor zowel vier musea op de Krim als de Oekraïense overheid. Blijkens de reactie van de Russische minister van Cultuur op de zaak bij de rechtbank, gaat het hen immers om meer dan de cultuurschatten.
Expositie in Allard Pierson
De bron van dit conflict tussen de musea en de Oekraïne ligt bij een expositie die het Allard Pierson Museum, het archeologisch museum van de UvA, in 2014 organiseerde. Daarin stelde ze een groot aantal kunstschatten van het betwiste en historisch belangrijke schiereiland tentoon.
Een aantal schatten, waaronder zwaarden, juwelen en kruiken, kreeg ze daarvoor in bruikleen van vier musea op de Krim. Ten tijde van de tentoonstelling De Krim - Goud en geheimen van de Zwarte Zee annexeerde Rusland het gebied, dat bij het begin van de tentoonstelling nog Oekraïens was.
Twee teruggaveverzoeken
Na afloop van de bruikleenperiode eisten zowel de Oekraïense overheid in Kiev als de vier musea op de Krim dat de kunstschatten naar hen teruggingen. De Oekraïense overheid stapte naar de Nederlandse rechtbank om de archeologische vondsten op te eisen en kreeg in de rechtbank gelijk.
Die rechtbank oordeelde tweeënhalf jaar geleden dat de vondsten terug moesten gaan naar het Nationaal Museum in Kiev waarna een Oekraïense rechter zich zou moeten buigen over waar de schatten naartoe moesten. De musea op de Krim tekenden binnen een dag hoger beroep aan.
Cultureel erfgoed
De Oekraïense overheid stelt dat de kunstschatten National Cultural Heritage zijn en dat de staat op basis van het Unesco-verdrag erover mag beschikken. Ze zegt te vrezen dat de aanspraak van de Krim in de praktijk een aanspraak van Rusland is, en dat de kunstschatten niet op de Krim terecht komen, maar elders in Rusland. De musea bestaan volgens Oekraïne enkel nog op papier, in de praktijk worden de gebouwen beheerd door Russische rechtsopvolgersDe musea bestaan op dit moment zowel naar Oekraïens als naar Russisch recht. De Oekraïense overheid is bang dat de Oekraïense rechtspersoon wordt ontbonden als de stukken teruggaan, en ze dan geen aanspraak meer kan hebben op de kunstobjecten..
De musea op de Krim vinden echter dat de schatten ‘onweersproken’ onderdeel zijn van de identiteit en de geschiedenis van de Krim. Ze stellen dat deze zaak geen politieke component zou moeten hebben en dat het enkel gaat om het teruggeven van geleende goederen. Daarnaast stellen ze dat ze op basis van decennialang ‘operationeel beheer’ van de kunstobjecten een recht heeft gekregen, waardoor het eigendomsrecht van de Oekraïense staat is aangetast. Zij willen dat niet de Oekraïense, maar de Nederlandse rechter oordeelt aan wie de stukken worden teruggegeven.
De UvA heeft de schatten al die tijd op een strikt geheime plaats bewaard en vorderde bij de rechtbank de bewaarkosten. Ze kreeg ruim een ton toegewezen. ‘We zitten er letterlijk tussenin,’ zegt Wim Hupperetz, directeur van het Allard Pierson, over de rechtszaak. ‘We willen het vooral netjes afhandelen.’
Er is nog geen datum geprikt voor de uitspraak.
