‘Straks kan ik eindelijk zien wat ik in godsnaam heb gefotografeerd’
De Crea zomercursussen trekken elke zomer weer studenten en niet-studenten die zich willen uitleven op het gebied van fotografie, muziek, film, dans, theater, beeldende kunst en schrijven. Folia licht er zes weken lang een uit. Deze week: Slow photography (fotografie). ‘We beleven spannende, donkere momenten in de doka.’
Het ruikt chemisch in de donkere kamer (doka). Het zijn de middelen waarmee de foto’s worden ontwikkeld. De groep van acht cursisten en de docent hebben zich in het kleine kamertje verzameld voor de volgende opdracht. De een ruikt de geur al niet eens meer. De ander zegt er na een tijdje hoofdpijn van te krijgen. Desalniettemin zullen ze hier vandaag lang doorbrengen, want het is tijd de foto’s die ze de afgelopen dagen maakten te ontwikkelen.
Maar eerst volgt er een uitgebreide uitleg. Want het is geen kwestie van een foto schieten, met wifi naar je computer sturen en uitprinten. De deelnemers van de cursus Slow photography leren de oorspronkelijke manier van foto’s maken. ‘Dit is fotografie als ambacht,’ zegt docent Mels de Gooijer terwijl hij de ontwikkelvloeistof ververst.
Zwarte lijst
Dan mag het witte licht uit en wordt de groep gehuld in een donkere rode gloed. Er mag absoluut geen wit licht bij het ontwikkelen van foto’s komen, dan mislukken ze. Gisteren nog ging het per ongeluk mis. Een van de cursisten leunde tegen de lichtknop, net toen de anderen bezig waren. ‘Nu komt hij op een zwarte lijst voor fotografiecursussen,’ zegt iemand met een lach. ‘Nou! Ik heb mezelf gisteren wel in slaap gehuild hoor,’ zegt hij grappend, maar hij vond het echt wel erg. Anne-Marie (37), onderwijscoördinator op de HvA, laat een paar zwarte negatieven zien. ‘Dit gebeurt er als het licht aangaat. Maar wie weet levert het juist iets bijzonders op bij het ontwikkelen straks.’
Dat is ook de insteek van analoge fotografie, zegt Eric (30), oud-HvA-student. ‘Mels drukt ons steeds op het hart dat er geen foute foto’s zijn. In iedere afbeelding is wel iets kunstzinnigs te vinden.’ Van digitale fotografie wordt Eric naar eigen zeggen nogal recalcitrant. ‘Het is zo vluchtig en mensen blíjven maar foto’s schieten. Analoge fotografie is tenminste rustig, een soort mindfulness eigenlijk. Gisteren zat ik tien minuten buiten in het gras te bedenken wat een goed shot is. In plaats van in het wilde weg te fotograferen.’
(Tekst loopt door onder de foto)
Eric kreeg de smaak te pakken toen hij vorig jaar een analoge camera van zijn vader kreeg. Op zijn reis door Ethiopië heeft hij die veel gebruikt. ‘Nog zoiets moois aan analoge fotografie: vaak zit er een tijd tussen het fotograferen en ontwikkelen. Waardoor je alweer vergeten bent wat er op de foto’s staat en je een soort tijdreis maakt.’
Nadat Mels de werking van de apparatuur heeft uitgelegd, gaat hij verder met het maken van een paar testshots. ‘Zowel het filter als hoe lang je het fotopapier belicht bepalen het contrast,’ vertelt hij de groep die gebiologeerd toekijkt. Dit is geen kwestie van een schuifje naar links of rechts bewegen in een fotobewerkingsprogramma. Hoe donker de foto wordt, bepaal je dus handmatig. Met een klokje stel je in hoe lang het papier wordt belicht. Maar het resultaat zie je pas nadat je de foto ontwikkelt. Daarom maak je eerst een aantal tests. Met een zwart papiertje dekt Mels het fotopapier af en per seconde trekt hij het een stukje naar rechts. ‘Zo kun je precies zien hoe donker je foto wordt bij hoeveel seconden belichting,’ legt hij uit. Al met al is het een lang proces, een stuk tijdrovender dan digitale fotografie. ‘Nu begrijpen jullie waarom foto’s afdrukken vroeger peperduur was.’
Kunstzinnig
Nog nooit eerder ontwikkelde Anne-Marie zelf foto’s in een doka. ‘Er zit veel techniek achter, maar het is ook een kwestie van trial and error. Ik vind het leuk hoeveel er mogelijk is analoog, het is heel kunstzinnig.’ Zelf fotografeerde ze bij opdrachten eerder deze week bijvoorbeeld een radiator van bovenaf. ‘Dat gaf een heel bijzonder effect.’ Dit is niet de eerste cursus die Anne-Marie bij Crea doet. Ze zou het iedereen aanraden. ‘Ik heb van alle cursussen die ik heb gedaan nog contact met een aantal deelnemers. Ook al is het soms al jaren geleden.’
Mels legt nog iets uit over de fotoshoot die ze ’s middags gaan doen – met een hele oude Russische analoge camera in combinatie met moderne belichtingsapparatuur – en dan is de ochtend alweer voorbij. Snel gaan de cursisten lunchen, want ze staan te popelen om zelf aan de slag te mogen in de doka. ‘Straks kan ik eindelijk zien wat ik in godsnaam heb gefotografeerd,’ zegt een van hen. Maar Mels waarschuwt wel om niet te snel te werken. ‘Als je je rust bewaart, werk je efficiënter en krijg je een beter eindresultaat.’
