Voormalig UvA-hoogleraar advocaat in rechtszaak tegen de dood
Aanstaande vrijdag is er een bijzondere rechtszaak in het Paleis van Justitie in Amsterdam. Het is een rechtszaak tegen de dood, die wordt aangeklaagd door kunstenaars Eva Knibbe en Bart van de Woestijne. En zoals bij een echt proces heeft de dood een advocaat: voormalig UvA-hoogleraar strafrechtwetenschap Eugène Sutorius. ‘We gebruiken het recht als kijkdoos voor een maatschappelijk probleem.’
Waarom een rechtszaak tegen de dood?
‘Zo’n anderhalf jaar geleden kwam ik met de kunstenaars van dit project in gesprek. We hadden het over hoe we sterfelijkheid, vergankelijkheid en de dood konden vormgeven en hoe we daar ervaringen van mensen in konden verwerken. Zo kwamen ze op het idee de dood te dagvaarden in een proces. We willen het publiek laten nadenken hoe wij ons als mensen verhouden tot de dood en tot de eindigheid van ons bestaan.’
Waarvan wordt de dood beschuldigd?
‘De dood maakt het ons moeilijk, zorgt dat we lijden, is onzorgvuldig, treedt willekeurig op en treft ons op de meest onverwachte momenten. Het is voor mensen lastig met de dood om te gaan. Hij boezemt ze angst in. Daarvoor staat hij vrijdag terecht.’
Wie zijn er bij de rechtszaak betrokken?
‘Naast de kunstenaars zijn er mensen uit het vakgebied bij betrokken. Er zijn natuurlijk rechters, waaronder Mark Boekhorst Carillo, senior-raadsheer bij het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. Er is een officier van justitie: André Coumans, rechter-commissaris bij de rechtbank Gelderland. En ik ben de advocaat van de dood. Verder zijn er mensen die in verklaringen hun ervaringen met de dood vertellen of in de hoedanigheid van getuige-deskundigen aan het woord komen. Zoals Damiaan Denys [UvA-hoogleraar en hoofd psychiatrie van het AMC, red.], die onder andere vertelt over doodsangst en hoe het overwinnen van angst ons tot vrije mensen kan maken.’
Wat is uw pleidooi voor de dood?
‘Ik kan natuurlijk nog niet alles verklappen, maar als je de dood aanklaagt dan kun je het leven zelf ook meteen wel aanklagen. Want het krijgen van kinderen heeft een prijs; dan accepteer je dat ook zij ooit door de dood worden gehaald. Verder verleidt de dood ons moedig en avontuurlijk te leven en stelt hij ons in staat tot een menswaardig bestaan.’
In hoeverre is het een proces zoals andere?
‘Bijna alles verloopt hetzelfde als bij een echte rechtszaak: iedereen bereidt zijn eigen rol voor en niets staat vooraf vast. We reageren op elkaar en kijken hoe het loopt. Ook de rechters weten hun uitspraak nog niet, want uiteraard wordt er aan het einde een vonnis geveld over de dood. Ook ikzelf heb als advocaat de dood natuurlijk netjes een voorschot gevraagd en heb eerst alles met hem doorgesproken op kantoor. Oké, dat laatste natuurlijk niet.’ Hij lacht. ‘Wat dat betreft is het een echte pro-Deozaak.’
De Rechtszaak tegen de dood is onderdeel van het Over het IJ Festival en vindt plaats op vrijdag 14 juli om 15.30 uur in het Paleis in Justitie van Amsterdam. Na afloop is de gebeurtenis te bezoeken in de vorm van een video-installatie bij het Over het IJ Festival op de NDSM-werf.
