‘Toen Ohsumi begon zat hij letterlijk in zijn eentje achter zijn microscoop’
Deze week worden elke dag Nobelprijzen uitgereikt. Wij spreken iedere dag met een UvA-wetenschapper over de winnaar, waarom de winnaar hem kreeg en wat het belang is van de vondst.
Vandaag is de Nobelprijs voor de geneeskunde aan de beurt. Met Manon Wildenberg, universitair hoofddocent celbiologie bij het AMC, praten we over Yoshinori Ohsumi en zijn werk in autofagie.
‘Het kwam voor mij als een verrassing, maar binnen dit domein is Ohsumi zeker een voor de hand liggende keuze,’ zegt Wildenberg. Ohsumi staat dan ook bekend als de grondlegger van dit onderzoeksveld. ‘Hij heeft nu een team met mensen om zich heen, maar toen hij met het onderzoek begon zat hij letterlijk in zijn eentje achter zijn microscoop. We wisten toen nog niet dat autogafie bestond, hij heeft het echt uitgevonden.’
Autofagie is het interne recycleprogramma van het lichaam. Letterlijk betekent het woord ‘jezelf opeten’. Niet-functionele of beschadigde cellen breken zichzelf middels autofagie in kleinere deeltjes af. Niet alles verdwijnt daarbij in de prullenbak. De deeltjes die nog van pas komen worden door het lichaam hergebruikt.
Hot item
Ohsumi doet onderzoek naar de stappen die ten grondslag liggen aan autofagie, de genen die hierbij betrokken zijn en welk doel het dient. Aanvankelijk deed hij dit in gistcellen, maar later heeft hij ook het bestaan van autogafie in menselijke cellen aangetoond. Ohsumi is hierin een pionier geweest en talloze wetenschappers hebben op zijn kennis voortgebouwd. Tegenwoordig is autofagie een van de populairste onderzoeksdomeinen binnen de celbiologie.
Imperfecties
‘De laatste tien jaar heeft autofagie meer aandacht gekregen omdat men erachter is gekomen dat defecten in autofagie een rol spelen bij verscheidene ziektes zoals Parkinson en Alzheimer. Maar de lijst is nog veel langer dan die twee,’ legt Wildeman uit. Onderzoek naar waarom autofagie soms niet goed werkt, kan een basis zijn om te kijken wat er aan vele ziektes gedaan kan worden.
Vanuit zijn lab aan de Technische Universiteit in Tokio heeft Ohsumi de pers laten weten erg verrast en vereerd te zijn met de Nobelprijs. Hij vertelde hoe hij in het onderzoek altijd iets anders heeft willen doen dan wat gangbaar was en benadrukt hoe doorzettingsvermogen een onmisbare deugd is voor iedere onderzoeker. In december zal Ohsumi afreizen naar Stockholm om de Nobelprijs in ontvangst te nemen.
