Echte ‘witte vlekken’ in het Nederlandse wetenschapslandschap zijn er niet, maar er zijn wel ‘signaalgebieden’ die aandacht verdienen: de geesteswetenschappen, Nederlands recht, zuivere wiskunde en plantkunde.
Aldus een KNAW-adviescommissie onder leiding van de Twentse emeritus hoogleraar politicologie Jacques Thomassen die, op verzoek van de vorige staatssecretaris van OCW Halbe Zijlstra, mogelijk ongewenste effecten van het topsectorenbeleid en universitaire profilering in kaart heeft gebracht. Thomassen c.s. menen dat aandacht voor de ‘signaalgebieden’ nodig is en blijft, om te voorkomen dat de concentratie op brede thema’s tot minder ruimte leidt voor fundamenteel en ongebonden onderzoek. Deze ontwikkeling is vooral nadelig voor jonge, vernieuwende onderzoeksgroepen, meent de commissie in haar rapport ‘Ruimte voor ongebonden onderzoek’ - zie hier (pdf)
In het rapport vraagt de KNAW aandacht voor een dreigende scheiding tussen onderwijs en onderzoek, tussen docenten en onderzoekers, waarmee een wezenskenmerk van universiteiten op de tocht komt te staan. De investeringen in (digitale) infrastructuur zijn volgens de commissie onvoldoende om de toekomst van Nederland als kennisland veilig te stellen.
Meer ongebonden onderzoek
De commissie constateert dat de ruimte voor fundamenteel ongebonden onderzoek de afgelopen decennia sterk is afgenomen. Dat komt volgens de commissie deels door het Nederlandse topsectorenbeleid. ‘Maar ook internationaal is het de trend om wetenschappelijk onderzoek in brede thema’s te bundelen.’
De KNAW adviseert daarom zowel binnen de eerste geldstroom (direct vanuit Den Haag naar de universiteiten) als de tweede geldstroom (vanuit Den Haag via NWO naar de universiteiten) meer ruimte te scheppen voor ongebonden onderzoek (buiten de gebaande onderzoekspaden) in het algemeen en in het bijzonder voor kleinere initiatieven van jonge onderzoekers die voor vernieuwing kunnen zorgen.
