Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Hoogleraar Mirjam van Praag onderzoekt hoe het onderwijs ondernemender kan worden. Met ingang van 1 januari verruilt ze Amsterdam voor Kopenhagen; vandaag neemt ze afscheid van de UvA. ‘Ondernemen zit niet zozeer in de genen als wel in de omgeving.’

Te weinig hoogopgeleide Nederlanders richten hun blik op ondernemerschap, constateerde Van Praag zeven jaar geleden. Om daar verandering in te brengen, richtte ze in 2006 het Amsterdam Center for Entrepreneurship (ACE) op. Nu ze afscheid neemt van de Universiteit van Amsterdam om in Kopenhagen een gloednieuwe leerstoel te gaan bekleden, laat ze - met gepaste trots - haar eigen creatie achter.

Waarom blijft het belangrijk dat we ondernemender worden?
‘Ondernemers zijn gemiddeld genomen gelukkiger dan niet-ondernemers. Vermoedelijk omdat ze meer vrijheid en autonomie in hun leven ervaren. Daarnaast leidt ondernemerschap tot innovatie, de drijfveer achter vooruitgang en economische groei.’
‘Je hebt natuurlijk ook destructieve vormen van ondernemerschap, zoals wapenfabricage en drugshandel, maar van het productieve ondernemerschap worden we allemáál beter.’

Hoe komt het dan dat hoogopgeleide Nederlanders niet erg ondernemend zijn?
‘Ondernemerschap heeft in Nederland nooit een hoog aanzien genoten. Vroeger was de gedachtegang: de mooiste baan is ambtenaar. Lukt dat niet, dan ga je voor een bedrijf werken. Kun je echt geen baan krijgen, dan moet je maar voor jezelf beginnen. Het was iets voor bakkers en klusjesmannen, niet voor hoogopgeleiden. Pas de laatste jaren begint dit beeld te veranderen. Jonge wetenschappers willen niet langer alleen in Science of Nature staan, maar ook echt iets dóen met hun ontdekkingen.’

Dankzij de onderwijsprogramma’s van ACE?
‘Het is te arrogant om te zeggen dat ACE deze gedachteverschuiving heeft veroorzaakt, maar we hebben ons steentje bijgedragen. Studenten aan alle Amsterdamse hogescholen en universiteiten kunnen onze minor volgen, we geven workshops en vanaf september kun je aan de VU én de UvA onze nieuwe master Entrepreneurship volgen.’

Minors en masters zijn mooi, maar zouden we ondernemerschap niet al in een eerder stadium in het onderwijs moeten verwerken?
‘Ik zal niet zeggen dat we in taal en rekenen moeten snijden, maar je zou het volledige onderwijs ondernemender kunnen inrichten. Uit ons onderzoek blijkt dat les in ondernemerschap vooral op de basisschool veel effect heeft. Al vervullen ouders de belangrijkste rol: als die ondernemer zijn, is de kans anderhalf tot twee zo groot dat hun kinderen dat ook worden.’

Ligt dat aan de genen of aan de opvoeding?
‘Die vraag kunnen we beantwoorden, met dank aan een bestand dat het carrièrepad beschrijft van duizenden Zweedse adoptiekinderen. Daarin stond ook het arbeidsverleden van zowel de adoptieouders als de biologische ouders. Bijzonder, want die kinderen kennen zelf hun biologische ouders niet. We hebben gekeken in hoeverre die adoptiekinderen ondernemer zijn geweest en in hoeverre biologische ouders en adoptieouders dat ook waren.’

En wat kwam daaruit?
‘Omgeving wint het van genen. De invloed van de adoptieouders bleek twee keer zo groot als die van de biologische ouders. Interessant is dat de vaders nauwelijks invloed hebben op hun dochters, maar wel op hun zonen. Bij moeders was het omgekeerd. Dit patroon strookt met het idee dat een rolmodel iemand is waarmee jij je makkelijk kunt identificeren.’

Gaat u in Denemarken meer van dit soort onderzoek verrichten?
‘Voornamelijk wel. Ik krijg een prachtige leerstoel bij de Copenhagen Business School, dus ik zal me moeten profileren in het bedrijfsleven daar. Spannend, want ik ken er niemand, terwijl ik hier iedereen ken.
‘Ik ben op de UvA student geweest, student-assistent, ben er gepromoveerd, om daarna hoofddocent en uiteindelijk hoogleraar te worden. Ik zal hier mijn rol als promotiebegeleider nog even blijven vervullen, maar daarna ben ik nog slechts adviseur. Opvolgers hebben ruimte nodig. Maar ik zal ACE en de UvA gaan missen.’

Tekst: Sebastiaan van de Water 

Zie hier voor de radiouitzending van Folia maakt kennis met Mirjam van Praag.