Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Screenshot van de recentste peilingwijzer (Tom Louwerse, Universiteit Leiden)
wetenschap

‘Peilingen zijn helemaal niet zo slecht voor de democratie‘

Lennart Bolwijn,
15 februari 2017 - 16:37

Communicatiewetenschapper Sjoerd Stolwijk promoveert morgen op de wisselwerking tussen media, peilingen en kiezersgedrag. Vaak wordt gedacht dat peilingen stemgedrag kunnen beïnvloeden; in veel landen is het publiceren van peilingen in verkiezingstijd zelfs verboden. Volgens Stolwijk is dat effect echter beperkt.

Bandwagon

Stolwijk baseerde zijn promotieonderzoek Who is driving whom: The media, voters and the bandwagon op de Nederlandse verkiezingen voor het Europees Parlement in 2014 en op de Duitse verkiezingen van 2013. ‘Het woord bandwagon komt uit het Amerika van de negentiende eeuw, toen campagnevoerders met ee n grote muziekband op een wagen een dorp in reden om aandacht voor hun partij te trekken. Door alle stampij kwamen de dorpelingen kijken wat er gaande was en liepen achter de wagen aan en vormden vanzelf een partijstoet door het dorp. Bandwagon is daarna eigenlijk een scheldwoord geworden voor emotionele politiek, waarbij mensen achter de meute aanlopen om allerlei redenen; het spektakel, bij de winnende partij horen, het feestje, maar geen inhoudelijke politieke betrokkenheid.

 

‘Omdat kiezers notie nemen van de peilingen door de media, onderzochten we in eerste instantie hoe media op peilingen reageerden,’ vertelt Stolwijk. ‘Wij vroegen ons af of journalisten ook wel eens op de bandwagon klimmen? We vonden in ieder geval een patroon in de verhalen die media gebruiken. Neem bijvoorbeeld het verhaal van de stabiele koploper, wat in ons geval de CDU in Duitsland was, of het verhaal van de daler, die veel zetels heeft verloren en in zwaar weer zit. Dat zie je nu bijvoorbeeld bij de PvdA. De PvdA komt telkens met een negatieve focus in het nieuws, terwijl groeiende partijen die eerst op weinig zetels werden geschat en van ver komen vaak positief in het nieuws komen.’

‘Mensen die peilingen hadden gezien, hadden meer interesse in de campagne en gingen vaker stemmen’

Kleine invloed

Wat dit met de kiezer deed? In zijn onderzoek bevond Stolwijk dat dit bandwagon-effect helemaal niet zo groot is. ‘Wij ondervroegen ongeveer duizend stemgerechtigden over hun meningen over de politieke partijen voor en na het zien van de peilingen en bijbehorende positieve en negatieve berichtgeving. Bij de kiezers die wij hebben ondervraagd bleek dit echter maar een klein effect te hebben, een verandering van zo’n vijf procent in de kans op een bepaalde partij te stemmen.’

 

Daarnaast vindt Stolwijk dat we de bandwagon niet moeten verwarren met ‘strategisch stemmen’, wat bij de parlementsverkiezingen van 2012 voor een race tussen de PvdA en de VVD zorgde. ‘Strategisch stemmen is eigenlijk heel iets anders dan het bandwagon-effect. Het heeft eigenlijk niet niet zo veel te doen met achter de massa aanlopen voor het spektakel en bij de winnaarsgroep willen horen. Strategisch stemmen is: “Ik zou wel op de Piratenpartij kunnen stemmen maar daarmee is mijn invloed beperkt. Dus stem ik op de VVD, want ik wil niet dat de PVV de grootste wordt.” Dat is een hele bewuste, cognitieve beslissing, een keuze waarin de opiniepeiling cruciale informatie levert.  Daarom denk ik dat peilingen als concept goed zijn voor de democratie.’

 

Een andere reden die Stolwijk positief stemt over de peilingen is dat hij in zijn onderzoek heeft gemerkt dat peilingen politieke interesse aanwakkeren, voornamelijk bij jongeren. Voor veel mensen is er een drempel om te gaan stemmen omdat ze het gevoel hebben er niet genoeg vanaf te weten. ‘Bij ons onderzoek naar de Europese verkiezingen in Nederland in 2014 interviewden we mensen op vier verschillende momenten. Mensen die we in het begin spraken wisten er echt heel weinig van; we merkten dat het niet leefde. Later zagen we dat ondervraagden die peilingen hadden gezien meer interesse in de campagne hadden en vaker waren gaan stemmen.’

 

Sjoerd Stolwijk promoveert morgen om 12.00 uur in de Agnietenkapel op zijn proefschrift Who is Driving Whom: The Media, Voters and the Bandwagon.