AMC brengt ontwikkeling van embryo’s in kaart
Jarenlang werden menselijke embryo’s onderzocht op basis van een aantal embryo’s uit de jaren dertig en embryo’s van dieren. Het Academisch Medisch Centrum (AMC) stak 45 duizend uur werk in het maken van een 3D-embryo-atlas waarmee iedereen onderzoek kan doen naar embryo’s. ‘Er zullen nu boeken herschreven moeten worden.’
Op 25 november verscheen in het wetenschappelijke vakblad Science een artikel over het prille begin van de menselijke ontwikkeling. Onder leiding van arts-embryoloog Bernadette de Bakker, emeritus hoogleraar Antoon Moorman en UvA-hoogleraar Roelof-Jan Oostra heeft de onderzoeksgroep een 3D-atlas gebouwd waarin het menselijke embryo in verschillende stadia van alle kanten bekeken kan worden. De atlas is voor iedereen gratis te raadplegen.
‘Dit project is voor studenten door studenten. Dat maakt het ook zo ontzettend leuk. We zijn er erg trots op,’ vertelt De Bakker. Zonder alle vijfenzeventig studenten die aan dit onderzoek hebben meegewerkt was het haar namelijk nooit gelukt om het menselijke embryo in relatief korte tijd in kaart te brengen. ‘Er heeft zo’n 45 duizend uur werk in gezeten. Echt monnikenwerk.’
Washington
Haar avontuur begon zeven jaar geleden toen zij stage liep op de afdeling Anatomie, embryologie & fysiologie. ‘De afdeling was bezig met het maken van 3D-reconstructies van de hartontwikkeling. De Raad van Bestuur is toen bij ons langs geweest en het bestuur was zo onder de indruk dat ze ons hebben geadviseerd er meer mee te doen. We hebben een zak met geld gekregen om 3D-reconstructies te maken van het menselijke embryo omhet onderwijs voor studenten te verbeteren.’
De Bakker wist er haar promotieonderzoek van te maken en is toen met een student naar het museum in Washington afgereisd waar talloze doorsnedes van menselijke embryo’s worden bewaard in de Carnegie Collectie. ‘De embryo’s komen van buitenbaarmoederlijke zwangerschappen of werden aangetroffen na het weghalen van de baarmoeder. Ze stammen uit de tijd dat er nog geen zwangerschapstesten waren en vrouwen soms niet van een zwangerschap af wisten.’
Intekenen
De doorsnedes werden met een speciale techniek gekleurd waardoor de organen onder de microscoop te onderscheiden zijn. Daarna fotografeerden De Bakker en de student de doorsnedes. Het leidde tot ongeveer 15.000 shots van 34 embryo’s. ‘Als je alle foto’s van één embryo achter elkaar zet, heb je een reconstructie waar je als het ware door heen kan scrollen om de organen te volgen,’ vertelt De Bakker.
Door de foto’s in te tekenen hebben studenten van onze faculteit handmatig de ontwikkeling van het hen toegewezen orgaan in kaart gebracht. ‘Als een student hartchirurg wilde worden dan liet ik hem of haar het hart van de embryo bestuderen,’ vertelt De Bakker. Van de getekende doorsnedes zijn met hulp van Game Development-studenten van de Hogeschool van Amsterdam interactieve 3D-pdf’s gemaakt en op basis daarvan is de atlas tot stand gekomen.
Boeken herschrijven
Het onderzoek zal volgens De Bakker in de medische wereld zeker stof doen opwaaien. ‘We dachten dat alles over embryo’s en de prille ontwikkeling van de mens bekend was, maar in werkelijkheid blijkt dat niet waar. Heel veel van onze kennis was tot nu toe gebaseerd op een handjevol embryo's uit de jaren dertig, aangevuld met beelden van muizen-, kippen- en kikkerembryo's. Er zullen nu boeken herschreven moeten worden,’ zegt De Bakker. Medische studenten leren bijvoorbeeld tot nu toe altijd dat de nieren tijdens de ontwikkeling van het embryo opstijgen en de genitaliën indalen. De 3D-atlas laat iets anders zien. ‘Er zit ontzettend veel kennis in de atlas die nog onderzocht kan worden. Ook bij ons staan er nog meer publicaties in de wacht.’
