Column | Vraag zoekt antwoord
Wat was er eerder, de vraag of het antwoord? De Nationale Wetenschapsagenda (NWA) laat zien dat mensen zich graag laten uitdagen om een vraag te stellen. We hebben twaalfduizend vragen binnengekregen van burgers, instellingen en wetenschappers. Vragen die zijn ingediend vanuit ‘gewone’ nieuwsgierigheid, zoals de vraag naar de betekenis van het woordje ‘niet’, of de vraag waarom er geen kabelbaan tussen de aarde en de maan geïnstalleerd kan worden.
Toch heb ik zelf soms eerder een antwoord dan de bijbehorende vraag te pakken. Bijvoorbeeld toen ik archiefonderzoek deed naar de Oost-Duitse geheime dienst voor mijn proefschrift, of interviews met radicale jongeren, en ineens zie je een patroon opdoemen. Iets wat opvalt. In de Stasi-archieven vond ik talloze dossiers over ‘gewone’ Nederlandse burgers, zonder hoge functie of baan die voor de Stasi interessant zou kunnen zijn (dacht ik). Dat bleken sympathisanten van de Nederlandse vredesbeweging te zijn, mensen die meededen aan een uitwisseling van ruim vierhonderd Nederlandse en Oost-Duitse kerkelijke gemeentes. Nooit gedacht dat zoiets bestond, of dat de Stasi daar belangstelling voor zou hebben gehad. Of in het geval van die radicale jongeren: het fenomeen radicalisering bleek gebonden aan bepaalde soorten vriendengroepen enerzijds, en aan het wegvallen van zinvolle contacten met ouders of opvoeders anderzijds. Naar die inzichten had ik niet gezocht, mijn wetenschappelijke vraagstelling was anders geweest toen ik met het onderzoek begon.
Inderdaad, soms beginnen we met een patroon, een zorg, een behoefte, en zoeken er daarna pas de vraag bij. Je kunt ook zoeken naar de zorg, de behoefte of het inzicht van waaruit die vraag is gesteld. Wetenschappelijke vragen naar de impact van de ontwikkeling van automatisering en robotica op energie-efficiëntie (een goedgekeurde vraag in de NWA) komen waarschijnlijk niet voort uit een ‘gewone,’ nieuwsgierigheidsgedreven vraag van een burger. Misschien ook nog niet direct uit een maatschappelijke zorg of behoefte. Maar de vraag – en het mogelijke antwoord erop – komen voort uit inzichten die wetenschappers nu al hebben opgedaan, patronen, mogelijkheden die ze voor de toekomst hebben herkend. En die ze willen gaan uitzoeken en daarom in een zinvolle, scherpe, onderzoekbare vraag hebben gegoten.
De NWA is een makelaar, een platform voor nieuwsgierigen, wetenschappers en niet-wetenschappers. Vraag zoekt antwoord, vraagsteller zoekt behoefte. Het is een trits van elementen die wetenschap voortdrijft en haar maatschappelijk relevant maakt: gewone nieuwsgierigheid, academische vraagprecisie, opdoemende patronen die om duiding vragen en maatschappelijke behoeften en kansen. Die elementen samen te vatten en te bundelen in een ‘simpele’ vraag is een kunst waarmee de vraagindieners en de jury’s van de NWA zich de afgelopen maanden hebben beziggehouden. Het resultaat staat, een schatkamer aan vragen. Nu rest nog erkenning. Niet alleen in woorden van waardering maar ook in forse nieuwe investeringen in de wetenschap.
