Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Chrisjtse (cc, via Flickr)
opinie

Op z'n Duits | Nuanceer NWO

Linda Duits,
22 september 2017 - 06:52

Vroeger was het vreselijk aan de universiteit. Ingeslapen wetenschappers maakten in hun zolderkamertjes belastingcenten op aan niets doen. Ze verrichtten nauwelijks onderzoek en publiceerden zelden. Dat moest anders. Er kwam een Vernieuwingsimpuls.

Voorheen werd bijna al het overheidsgeld direct aan universiteiten gegeven, die het vervolgens zelf netjes verdeelden. Het was een egalitair systeem dat dientengevolge totaal niet aansloot bij de neoliberale wind die al een tijdje waaide. Daarom vonden bestuurders in politiek en wetenschap het beter om de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) het geld te laten uitdelen via een competitief beurssysteem.

 

Competitie zou wetenschappers uitdagen en persoonsgebonden beurzen zouden hen laten excelleren. De beste onderzoekers krijgen het meeste geld, want dat is het eerlijkste. Sinds de invoering in 2000 hebben 2000 onderzoekers, excuus: talentvolle onderzoekers een beurs gekregen. De Vernieuwingsimpuls ging pas echt lekker lopen nadat Plasterk de scepter overnam op het Ministerie. Hij was zelf toponderzoeker en besloot bij aantreden in 2007, onder hevige kritiek, €100 miljoen van de eerste naar de tweede geldstroom over te hevelen.

Er wordt verzucht dat het net een loterij is, waarbij vrouwen en mensen van kleur minder kans maken.

Inmiddels weten we dat het stelsel helemaal niet het eerlijkste is. Er wordt verzucht dat het net een loterij is, waarbij vrouwen en mensen van kleur minder kans maken. Er is zware inhoudelijke kritiek op de wijze waarop voorstellen beoordeeld worden en op het systeem dat bepaalde onderzoekers op een voorsprong zet die door niet-laureaten niet meer in te halen is. Die onderzoekers zijn niet per se de beste wetenschappers, maar eerder wetenschappers die het beste zijn in beursaanvragen schrijven. Daarnaast zorgt het beoordelen en administreren voor veel overhead, geld dat niet naar onderzoekers gaat. Tot slot, en dit is misschien wel het bezwaarlijkst, zorgt de Vernieuwingsimpuls voor een gigantisch productiviteitslek.


Ik ken iemand die een NWO-beurs kreeg om een beursaanvraag te kunnen schrijven, zonder garantie uiteraard. De meeste onderzoekers schrijven voorstellen echter zonder aanvullende financiering. Slechts 10-15 procent van de aanvragen bij NWO wordt gehonoreerd. Al die andere mensen schrijven, om het even op z’n Amsterdams te zeggen, voor de kat z’n kut.


Kan het anders, vroegen Krist Vaesen en Joel Katzav zich af. How much would each researcher receive if competitive government research funding was distributed equally among researchers, is de heldere titel van hun onderzoek naar, nou ja, je snapt het. Wat blijkt: een egalitair verdeelsysteem brengt de heilstaat!


Iedere universitair docent, hoofddocent of hoogleraar zou voor een onderzoeksproject van vijf jaar zo’n €390.000 euro kunnen krijgen die volledig aan onderzoek besteed kan worden (voor Nederland maken ze ook een uitsplitsing naar wetenschapsgebieden met lage, middelhoge en hoge kosten). Met dat geld kunnen evenveel promovendi en postdocs aangesteld worden als in het huidige stelsel, en dan blijft er nog steeds - voor iedereen dus - een aanzienlijk bedrag over conferentiebezoek en onderzoeksuitgaven.


Ik begon deze column met een onzinnige overdrijving: natuurlijk zaten vroeger niet alle wetenschappers te fluimen. Er zaten alleen een paar rotte appels tussen. Aan het oude stelsel kleefden wel andere bezwaren. Zo waren het de machtigen die het geld verdeelden en zij deden dat niet altijd netjes. Als we het stelsel willen hervormen hoeven niet direct terug naar toen. Vaesen en Katzav stellen zelf een tussenoplossing voor: schroef het toekenningspercentage op naar zestig procent. Dan behoud je competitie en toekenning op basis van merites, maar krijgen veel meer wetenschappers een beetje geld. Dat is niet alleen eerlijker en beter, het is ook nog eens heerlijk verantwoord genuanceerd.

Lees meer over