Van Aalten | Pakhuiskennis
‘Wat heb je geleerd bij dat vak?’
‘Nou, ik had een 5,5 voor het tentamen. Voldoende geleerd dus!’ Tentamens, en dan met name meerkeuzetentamens, vormen de bio-industrie van het onderwijs. Ze zijn makkelijk te administreren en goed te meten, maar de geestelijke voedingswaarde is discutabel.
‘Onze gehele school, lagere en hogere, zit vol van pakhuiskennis. Kisten en balen vol worden geladen en overgeladen. Dat goedje leeft niet, ’t is netjes ingepakt ter verzending.’ Deze uitspraak is niet van een modieuze onderwijsvernieuwer. Ze is ongeveer honderd jaar oud en komt van onderwijzer en filosoof Jan Ligthart.
Elk jaar zie ik die pakhuiskennis van studenten die net uit het voortgezet onderwijs komen. Alsof ze bij de één geleerd hebben hoe ze het gasfornuis moeten aansluiten en bij de ander hoe ze een pan pindasaus moeten maken – op papier, welteverstaan. Hoeveel gram pinda’s gaan er gemiddeld in een Javaanse saus? Is dat a. 300 gram, b. 250 gram, enzovoort. Maar hoe pindasaus smáákt, ja, daar hadden ze geen tijd voor.
Het taalonderwijs is precies zo’n pijnpunt. Het wordt in het voortgezet onderwijs geïsoleerd gegeven (‘het vak Nederlands’), terwijl wiskunde en economie net zulke talige vakken zijn. Analytisch denken is een vorm van hogere taalbeheersing. Maar de meeste eerstejaars hebben bij Nederlands geleerd wat een voltooid deelwoord volgens de ‘regels’ is, en die ezelsbrug van ’t Kofschip gaat ook nog, maar daadwerkelijk een voltooid deelwoord in een tekst herkennen, dat vinden ze lastig. Kennis stagneert na het behalen van een tentamen of proefwerk. Done! Punten binnen.
Het blootleggen van denkprocessen gebeurt te weinig. Kennis wordt honderd jaar na Ligthart nog steeds als kisten en balen overgeladen. Als hoger onderwijs hebben we de plicht om de geest open te beuken. Het inperken van meerkeuzetentamens is een eerste stap: er zijn betere manieren om te toetsen.
