Dijkgraaf: ‘Een miljard extra is een alleszins redelijke eis’
Met toespraken van onder meer collegevoorzitter Geert ten Dam en universiteitshoogleraar Robbert Dijkgraaf is vanmiddag in de Aula het academisch jaar aan de UvA geopend. ‘De bezuinigingen van de afgelopen jaren op het hoger onderwijs zijn dom en kortzichtig.’
Opnieuw is er vandaag een appel gedaan om meer geld beschikbaar te stellen voor de wetenschap. Universiteitshoogleraar Robbert Dijkgraaf, die uit Princeton was overgekomen ter gelegenheid van de opening van het academisch jaar, riep de politiek vanmiddag op een extra bedrag van één miljard uit te trekken voor de wetenschap, ‘een alleszins redelijke eis’. Volgens Dijkgraaf heeft de Europese Commissie in een recente rapportage uitgerekend dat een dergelijke extra impuls voor de wetenschap ‘uiteindelijk zes tot negen miljard aan extra economische groei oplevert’.
Het bedrag van één miljard zou nodig zijn om de relatieve achterstand van Nederland in te halen ten opzicht van andere landen, die veel meer geld uitgeven aan wetenschap. ‘Het zou een eerste stap zijn om Nederland naar het Europese of wereldgemiddelde te trekken.’ Het was een overduidelijk boodschap aan de onderhandelaars voor een nieuw kabinet.
Ivoren toren
Niet alleen is er een zak met geld nodig, ook aan de (internationale) beeldvorming rond wetenschap moet worden gesleuteld, in het bijzonder sinds het aantreden van de Amerikaanse president Trump. ‘Niet alleen in Amerika, maar overal in de wereld zien we aanvallen op de rationaliteit en de vruchten van de wetenschap. Er is een golf van fake news en alternatieve feiten en velen voelen zich plotseling vrij klimaatonderzoek, vaccinaties, evolutietheorie en zelfs elementaire logica te ontkennen.’
Het is voor de universiteiten dus niet het moment om achterover te leunen, maar juist om actie te ondernemen, zei Dijkgraaf. ‘Het is een van de taken van de universiteit om de samenleving te immuniseren tegen de aanvallen van dogmatisch en demagogisch denken en tegen de kortetermijnbelangen van de politiek en de commercie. De universiteit is een laboratorium waar nieuwe generaties worden opgeleid om de wereld naar een betere toekomst te leiden, in de wetenschap, in het bedrijfsleven en in de maatschappij. We moeten daarbij niet bang zijn ivoren torens te bouwen. Het mooie van een toren is namelijk dat je verder kunt kijken en eerder een betere toekomst of een dreigend gevaar ziet aankomen.’
Onderwijsvalorisatie
Ook collegevoorzitter Geert ten Dam sprak – via een omweg – over geld. Ze sprak over ‘valorisatie’, een vaak gehekelde term omdat hij symbool zou staan voor een wetenschapssysteem dat vooral gericht is op onderzoekrendement en excessieve publicatiedruk. Als hoogleraar onderwijskunde, wat ze per slot van rekening óók is, ging Ten Dam in op onderwijsvalorisatie: de waarde van het onderwijs voor de samenleving. Wat behelst precies de onderwijswaarde en hoe staat het daarmee aan de UvA, was de kernvraag die Ten Dam in haar rede beantwoordde.
Het bleek Ten Dam te gaan om drie waarden – academische vorming, persoonlijke ontwikkeling en voorbereiding op de arbeidsmarkt – die gezamenlijk maken dat een universiteit goed of mindere goed onderwijsbiedt aan haar studenten. Met de academische vorming gaat het goed aan de UvA, meende Ten Dam. Ze baseerde zich daarbij op de Nationale Studentenenquête, waaruit steeds naar voren komt hoe goed de UvA het in dit opzicht zou doen. Met de persoonlijke vorming die de UvA haar studenten biedt ‘kan het beter,’ meende Ten Dam. ‘Er is bij studenten grote behoefte aan persoonlijke zingeving. Wie ben ik, wie wil ik worden? En ze willen meer aandacht voor morele en culturele dilemma’s.’ Op verschillende faculteiten wordt inmiddels in het curriculum aandacht besteed dergelijke dilemma’s.
Bij de derde waarde – de beroepsvoorbereiding – valt volgens Ten Dam ‘winst te behalen’. Al in hun opleiding moeten studenten, naast een eventuele stage, kunnen participeren in de beroepspraktijk. Daarvoor wordt momenteel een UvA-brede onderwijsvernieuwing doorgevoerd, waarbij de beroepspraktijk ‘als een rode draad’ door de bachelor loopt. Voorbeelden die ze noemde waren de oefenrechtbank die is ingericht in het nieuwe pand van de rechtenfaculteit. Daarnaast noemde ze de opleiding onderwijskunde, waar studenten werken aan een echte vernieuwingsvraag van een school. In de nieuwe onderwijsvisie van de UvA zal aan de uitwisseling met de beroepspraktijk en de zogenoemde ‘good practices’ (nog) meer aandacht worden besteed.
Prijsvraag
Geheel in de tijdgeest wil de UvA ook inclusiever zijn. Onlangs werd al een diversity officer aangesteld, maar Ten Dam deed vanmiddag ook een beroep op studenten om ideeën aan te dragen waarmee de toegankelijkheid van de UvA voor jongeren die niet of in mindere mate beschikken over sociaal kapitaal, kan worden vergroot. Ze stelde een prijs van 750 euro ter beschikking voor elk van de drie beste ideeën plus een startbudget van vijfduizend euro om het idee uit te werken met ondersteuning van de UvA-staf.
Naast de redes van Ten Dam en Dijkgraaf was er ook een presentatie van internist ouderengeneeskunde Nathalie van der Velde. Zij ontving begin dit jaar een gift via het Amsterdams Universiteitsfonds voor haar onderzoek naar vallen als bijwerking van medicijngebruik door ouderen. Bruno Verschuere, hoofddocent forensische psychologie, gaf een presentatie over zijn onderzoek naar lieggedrag. Hij won hiervoor vorig jaar september de internationale Ig Nobel Prize, een parodie op de echte Nobelprijs. Docent van het Jaar Antoinette Muntjewerff, docent algemene rechtsleer, ging in gesprek met rechtenstudenten Louisa Bergsma en Karel van Vliet van de juridische faculteitsvereniging JFAS. Muziek was er van het UvA-orkest Jan Pzn. Sweelinck.
