Niks meer missen?
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Foto: Rebke Klokke (UvA)
actueel

‘De schok in Duitsland is groot’

Dirk Wolthekker,
26 juli 2016 - 15:32

München, Ansbach, vandaag weer Berlijn en eerder vorige week de aanval met een bijl in een trein bij Würzburg. Moord en doodslag door terroristen of lone wolves lijken Duitsland in zijn greep te krijgen. Historica Marja Verburg van het Duitsland Instituut: ‘Nu iedereen zomaar slachtoffer van een aanslag lijkt te kunnen worden, is de angst groot.’

Is Duitsland ook in de greep van het terrorisme gekomen?

‘Ja. En de schok is groot. Tot nu toe was er wel de angst voor terreur in Duitsland, zeker sinds de aanslagen in Parijs en Brussel staan de Duitse veiligheidsdiensten op scherp. In november vorig jaar werd een aanslag in een voetbalstadion in Hannover nog voorkomen. Maar nu zijn er twee terreurdaden gepleegd - in Würzburg en in Ansbach - die in verband worden gebracht met IS. Het toch al zo gepolariseerde vluchtelingendebat in Duitsland krijgt daarmee een nieuwe wending. “De gebeurtenissen in Würzburg, München, Reutlingen en Ansbach werken als een ventiel voor een nieuwe vijandigheid”, schrijft Spiegel Online vandaag.’

 

Toch lijkt er een verschil tussen de aanslagen in Duitsland en die in Frankrijk en Amerika. De daders in Duitsland zijn asielzoekers.

‘De aanslagen in Würzburg en Ansbach zijn inderdaad gepleegd door asielzoekers. De Duitse regering benadrukt nu dat de daders vóór de grote vluchtelingenstroom van vorig jaar naar Duitsland zijn gekomen en dat de aanslagen daarom niet in verband kunnen worden gebracht met het vluchtelingenbeleid dat de regering-Merkel sinds de zomer van 2015 voert. Maar voor veel Duitsers maakt dat geen verschil: nu iedereen zomaar slachtoffer van een aanslag lijkt te kunnen worden, is de angst groot. Dat hebben de terreurdaden van Würzburg en Ansbach overigens met die in Nice, Brussel en Parijs gemeen.’

‘Nu iedereen zomaar slachtoffer van een aanslag lijkt te kunnen worden, is de angst groot’

Gaat Duitsland terug naar de jaren zeventig, toen het werd geteisterd door de Rote Armee Fraktion?

‘Als het gaat om terreur in Duitsland, ligt een recentere serie aanslagen dichter in het geheugen van veel Duitsers: die van de extreem-rechtse terreurcel NSU. In 2011 bleek een serie moorden op Duitse Turken te zijn gepleegd door drie neonazi’s. De politie was er tot dan toe vanuit gegaan dat het om afrekeningen in het Turkse milieu ging. Dat er een extreemrechtse terreurcel bijna tien jaar onopgemerkt zijn gang kon gaan, was een enorme schok.

Wat de recente aanslagen in Frankrijk, België en nu ook in Duitsland echter wezenlijk anders maakt dan eerdere terreurdaden, is dat die niet meer op een specifieke groep zijn gericht. Iedereen kan slachtoffer worden. Dat vraagt ook om een andere terreuraanpak. Welke, dat is de vraag. In Duitsland wordt nu gesproken over de inzet van meer politie op luchthavens en stations, over nog strengere wapenwetgeving over de inzet van het leger in het binnenland – iets dat de Duitse grondwet verbiedt – en over een betere screening van vluchtelingen.’

 

Duitsland neemt enorm veel vluchtelingen op. Die worden niet gescreend op hun psychische toestand. Moet dat voortaan niet gebeuren?

‘Daar wordt in Duitsland nu ook over gesproken. De Beierse minister-president Seehofer, een criticus van Merkels vluchtelingenbeleid, heeft vanmorgen gezegd dat hij de vluchtelingen die al in Duitsland zijn, alsnog wil laten screenen. Het is de vraag of dat kan. Er zijn grote achterstanden bij de registratie van vluchtelingen, al worden die de laatste maanden nu het aantal nieuwe vluchtelingen afneemt, langzaam ingelopen. Bovendien: de daders in Ansbach en München waren allebei onder psychiatrische behandeling. Het heeft het geweld niet kunnen voorkomen.’

‘Veel mensen nemen Merkel haar vluchtelingen- beleid kwalijk en je ziet nu ook dat mensen haar beleid verantwoordelijk houden voor de aanslagen van vorige week’

Spelen deze aanslagen de rechts-populistische Alternative für Deutschland (AfD) in de kaart?

‘Dat zou goed kunnen. Het AfD is enorm gegroeid sinds het begin van de vluchtelingencrisis. Vorig jaar zomer stond het AfD na intern geruzie in de peilingen op slechts drie procent, dit voorjaar op twaalf tot vijftien procent. De afgelopen weken zakte ze weer: het aantal nieuwe vluchtelingen is in Duitsland intussen flink gedaald en het AfD is opnieuw verwikkeld in een interne strijd. Vorige week tweetten verschillende AfD-politici dat dit soort aanslagen niet zou gebeuren als zij zouden regeren. Daar was veel verontwaardiging over en die tweets werden ook snel weer verwijderd. Aan de andere kant: er was ook veel verontwaardiging toen een aantal AfD-leiders dit voorjaar zei dat vluchtelingen desnoods met wapengeweld bij de grens moesten worden tegengehouden. En dat leidde niet tot een daling in de peilingen. De partij zit in acht van de zestien deelstaatparlementen en komt volgens de huidige peilingen bij de verkiezingen volgend jaar ook in de Bondsdag, dus het AfD lijkt sowieso een vast gegeven in de Duitse politiek te zijn geworden.’

 

Gaat dit Merkel volgend jaar stemmen kosten bij de Bondsdagverkiezingen?

‘Merkel en haar CDU hebben allebei sinds het uitbreken van de vluchtelingencrisis aan populariteit ingeboet. Vorig jaar zomer schommelde de CDU in de peilingen rond de veertig procent, nu is dat rond de vijfendertig procent. Veel mensen nemen Merkel haar vluchtelingenbeleid kwalijk en je ziet nu ook dat mensen haar beleid verantwoordelijk houden voor de aanslagen van vorige week. Toch is er gedurende de hele vluchtelingencrisis steeds ook veel steun voor de Willkommenskultur gebleven. En de CDU is al die tijd de grootste partij gebleven, met grote afstand boven de nummer twee, de SPD. Binnen haar partij is er geen concurrentie voor Merkels lijsttrekkerschap voor de verkiezingen van volgend jaar. Dus als Merkel zelf besluit dat ze meedoet, moet het heel vreemd lopen wil ze volgend jaar niet opnieuw tot kanselier worden gekozen.’